старчмака́, прысл.

Абл. Старчаком, старчма. Бывае ўсходзіцца рака І загрыміць, як гром, — Пастануць сосны старчмака, Гудуць, што ў буралом. Броўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Сторч ‘старчак’, ‘зламанае ветрам дрэва’ (Сл. ПЗБ), сторч, стырч ‘старчак’ (ТС), прысл. сторч ‘уніз галавою’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Пятк. 2). Параўн. укр. сторч ‘старчма’, сторч ‘падваліна’, сто́рча ‘плот з газы’, рус. сторчь ‘старчма’, сторчако́м, сторчмя́ ‘старчма’, польск. stark ‘кол, вастрыё’; сюды ж, магчыма, балг. дыял. страч ‘страха’; Фасмер, 3, 769; ЕСУМ, 5, 428–429. Сторч з’яўляецца аддзеяслоўным назоўнікам, ад якога ўтварылася прыслоўе ў форме Він. скл. Далей гл. тырчаць, стырчацъ.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

То́рчма ’стрымгалоў, як мага’ (Нас.), ’уніз галавой’ (Шымк. Собр.), ’старчма’ (Мат. Маг.), то́ршма ’тарчма’ (Бяльк.): торшма галавою (Гарэц.), тарчмако́м ’уніз галавой’ (Нас.) — прыслоўі ад дзеяслова тарчаць, тырчаць (гл.), без ‑ма параўн.: валасы на галаве сталі торч (Сержп. Казкі). Гл. таксама тарчма, старчма, старчак.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Стабарча́ ‘потарч, старчма’ (слонім., Нар. словатв.). З стапарч (гл.) з суф. ‑а‑ і азванчэннем ‑п‑.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Настабу́рчаны ’непрыгладжаны, непаслухмяны (адносна валасоў)’ (ваўк., Сцяшк. МГ), настабу́рчыцца ’натапырыцца’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Гл. стабарчи ’старчма, старчаком’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

старча́к, ‑а, м.

1. Палка, тонкі кол, уваткнутыя ў зямлю. Узбіцца на старчак.

2. Прадмет, які стаіць старчма. З возера — чым далей, тым больш — паказваюцца наверх нейкія чорныя старчакі. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Стро́матыч ‘проста на галаву (упасці)’ (бельск., КЭС), страмо́тыч ‘старчма, старчаком’ (Скарбы, Сцяц. Сл.). З стромы (гл. наступнае слова) і ‑тыч < тыкаць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

куля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., што.

Валіць набок; пераварочваць, перакульваць. Лодку падкідвала, куляла з боку на бок, ставіла старчма, залівала вадой, але яна зноў і зноў усплывала на паверхню. Дуброўскі.

•••

Куляць чарку — выпіваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

поп​II разг. (рюха) поп, род. папа́ м.;

◊

ста́вить, поста́вить на попа́ прост. старчако́м (старчма́) станаві́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

upright

[ˈʌpraɪt]

1.

adj.

1) які́ стаі́ць про́ста ўве́рх; про́сты

2) до́бры, сумле́нны

2.

adv.

стаўма́, старчма́, старчако́м

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)