«ВІ́КІНГ»
(англ. Viking),
амерыканскія аўтаматычныя арбітальна-пасадачныя станцыі для даследавання Марса. Маса 3420 кт, выш. 4,9 м. Маюць арбітальны (для даследаванняў з каляпланетнай арбіты) і пасадачны (для даследаванняў у час спуску і на паверхні планеты) блокі.
«Вікінг-1» і «Вікінг-2», запушчаныя (адпаведна) 20.8.1975 і 9.9.1975, выйшлі на арбіты вакол Марса 19.6.1976 і 7.8.1976. Пасадачныя блокі зрабілі мяккую пасадку на паверхню планеты 20.7.1976 і 3.9.1976. Даследаванні з пасадачным блокам «Вікінга-2» закончыліся ў сак. 1980, «Вікінга-1» — у ліст. 1982. Упершыню атрыманы фотатэлевізійны відарыс паверхні Марса, здымкі планеты і яе спадарожнікаў Фобаса і Дэймаса; зроблены аналіз грунту (арган. рэчываў і прыкмет жыцця не выяўлена) і атмасферы планеты (выяўлены азот, вадзяная пара); атрыманы прыкметы пластоў вечнай мерзлаты.
Літ.:
Кондратьев К.Я «Викинги» на Марсе. Л., 1977.
т. 4, с. 153
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
фламі́ны
(лац. flamines = літар. падпальшчыкі агню)
жрацы храмаў розных багоў у Стараж. Рыме (напр. ф. Марса, Юпітэра).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ГАНІМЕ́Д,
малая планета № 1036. Дыяметр 28 км, найменшая адлегласць ад Сонца 1,22 а.а., найбольшая — 4,1 а.а. Па выцягнутасці (эксцэнтрысітэт 0,54) і нахіле да плоскасці зямной арбіты (26°) арбіта нагадвае арбіту каметы (заходзіць унутр арбіты Марса). Адкрыта В.Баадэ (Германія, 1924).
т. 5, с. 28
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
экватарыя́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да экватара, належыць яму. Экватарыяльны круг. □ У самым цёплым поясе Марса летам у пасляпаўднёвы час тэмпература дасягае 27 градусаў цяпла. «Беларусь». // Які знаходзіцца каля экватара, на экватары; які ўласцівы раёнам, размешчаным каля экватара. Экватарыяльныя краіны. Экватарыяльная расліннасць. Экватарыяльны клімат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
астэро́ід
(гр. asteroeides = зоркападобны)
адна з малых планет, якія кружаць вакол Сонца, галоўным чынам паміж арбітамі Марса і Юпітэра.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
арэагра́фія
(ад гр. Ares = імя бога вайны ў старажытнагрэчаскай міфалогіі + -графія)
раздзел планетнай астраноміі, які вывучае і апісвае паверхню Марса.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
астэро́ід
(гр. asteroeides = зоркападобны)
адна з малых планет, якія кружаць вакол Сонца, галоўным чынам паміж арбітамі Марса і Юпітэра.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Марцоўка ’шчупак, які нерастуе ў сакавіку’ (полац., З нар. сл.). Аналагічна марчу́к ’шчупак, які нерастуе ў сакавіку’, укр. ’шчанё, якое нарадзілася ў сакавіку’, мартю́к ’заяц, які нарадзіўся ў сакавіку’, марцівки́ — тое ж пра куранят.
Марцоўка ’дзяржаўная павіннасць, якая выконвалася ў сакавіку’ (паўд.-усх., КЭС). Да рус. март ’месяц сакавік’ < ст.-слав. мартъ, мартии, якія праз с.-грэч. μάρτι(ο)ς з лац. (mensis) martius ’месяц Марса’ (лац. Mars, Martis).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БРА́ГЕ (Brahe) Ціха
(14.12.1546, Кнудструп, Швецыя — 24.10.1601),
дацкі астраном, рэфарматар практычнай астраноміі. Вучыўся ў Капенгагенскім і Лейпцыгскім ун-тах. У 1576 пабудаваў абсерваторыю Ураніборг, дзе больш за 20 гадоў сістэматычна з найвышэйшай дакладнасцю вызначаў месцазнаходжанне зорак на нябеснай сферы. Адкрыў дзве няроўнасці ў руху Месяца, даказаў, што каметы — нябесныя целы, больш далёкія за Месяц. Склаў каталог зорак, табліцы астр. рэфракцыі і інш. Яго назіранні Марса далі магчымасць І.Кеплеру ўстанавіць законы руху планет.
Літ.:
Паннекук А. История астрономии: Пер. с англ. М., 1966. С. 219.
т. 3, с. 227
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
паве́рхня, ‑і, ж.
1. Вонкавы бок (звычайна верхні) чаго‑н. Паверхня металу. Паверхня кары галаўнога мозга. □ Вячэрняе сонца свяціла ў пакой, і на паліраванай паверхні стала засталася чорная бліскучая палоска. Шыцік. // Верхні пласт, слой чаго‑н. Паверхня вады. Паверхня снегу. □ [Дождж] ласкава барабаніў па парусіне, шамацеў па паверхні ракі. Шамякін. // Сукупнасць гор, нізін; рэльеф. Раўнінная паверхня. Паверхня Беларусі. □ Паверхня Марса фатаграфавалася ў праменях рознага колеру. «Беларусь».
2. У геаметрыі — мяжа, якая аддзяляе геаметрычнае цела ад знешняй прасторы або ад іншага цела. Паверхня шара. Цыліндрычная паверхня.
•••
Выйсці (усплыць) на паверхню гл. выйсці.
Слізгаць па паверхні гл. слізгаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)