летуце́ць, ‑тучу, ‑туціш, ‑туціць; незак.

Аддавацца марам; марыць. На пагорку сасна, — ці не ўнучка тае, Што калісь летуцела аб пальме далёкай? Лойка. Кружацца далёкія планет, Пра якія добра летуцець. Прыходзька.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

wprzód

1. некалі, калісьці, калісь;

2. спачатку, спярша, найперш, перш

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

п’я́нства, ‑а, н.

Пастаяннае і празмернае ўжыванне спіртных напіткаў. На твары яго адбіваліся адзнакі хваравітасці і сляды калісь вясёлага жыцця і п’янства, у якім пісар не меў сабе роўных у воласці. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

папі́сваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што і без дап.

Час ад часу, зрэдку пісаць. Сюды, на ўлонне бароў і паляк, Калісь прыязджаў з-за паўсвета Красой любавацца вяльможнейшы пан і нават папісваў санеты. Арочка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Прэж ’спачатку’ (Нас.). Укр. преж ’раней, перад’, рус. дыял. преж ’раней, калісь’. Не зусім ясна. Відаць, кантамінаваная форма перад (гл.) і ц.-слав. прежде (вышэйшая ступень ад прѣдт* ’раней’, параўн. стараж.-рус. предняя слава (Слова аб палку Ігравым), ’былая слава’ (Грыгаран, Этнолингвистика текста, 2, 61).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вялі́касць, ‑і, ж.

1. Тое, што і веліч (у 2 знач.); важнасць, значнасць. Вялікасць працы і барацьбы. □ У вусах цяпер і знаку няма той вялікасці, якую яны калісь надавалі чалавеку. Сабаленка.

2. Тытул. Яго імператарская вялікасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

dawniej

(параўнальная ступень ад dawno) даўней; калісьці, калісь; раней;

jak dawniej — як даўней

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

гіпо́тэза, ‑ы, ж.

Прапанаванае для тлумачэння якіх‑н. з’яў навуковае меркаванне, ісціннасць якога яшчэ не даказана доследным шляхам. Гіпотэза аб касмічных гасцях Зямлі хвалявала калісь многіх вучоных і даследчыкаў, выклікала гарачую дыскусію. А потым паступова на яе забыліся. Шыцік. // Усякае меркаванне, дапушчэнне, здагадка.

[Ад грэч. hypóthesis — меркаванне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ку́льман ’світка’ (Мат. Гом.). Да кулёк (гл.) і куль2 (гл.). Параўн. сінанімічнае латуха (гл.). «Калісь ткалі кульманы з башлыкамі» (Мат. Гом., 4, 266). Магчыма, наяўнасць башлыка робіць матываванай сувязь з куль2. Лексема кульман утворана па аналогіі з іншымі назвамі суконнай світкі цюрк. паходжання: сукман (сукмень) (гл.), чекман (чекмень) (гл.). Перанос націску на корань другаснага паходжання па аналогіі з імёнамі германскага паходжання.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пра́мара, параўн. у замове: на моры, на прамары стаіць дуб кракарысты, на ім дванаццаць какатоў (светлаг., SOr, 39, 354). Да мора (гл.) з прыстаўкай пра́, што выступае ў традыцыйнай формуле замоў і, відаць, мае функцыю ўзмацнення ў адрозненне ад польск. pramorze, чэш. pramoře, серб.-харв. pramore, дзе прэфікс мае значэнне ’першасны, даўні’, параўн. ESSJ, 1, 206. Гл. пра-. параўн. таксама пралес, калі́сь‑пракалі́сь ’вельмі даўно’ (б.-каш., ГЧ), праколісні (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)