◎ Ко́зны ’гульня’ (Нар. словатв.). У Нар. словатв. (261) гаворыцца аб тым, што «У козны гулялі, як з бежанства прыехалі», а таксама: «…гуляць «у козны» тое, што і «у бабкі». Пры апісанні гульні ў бабкі (там жа, 259) адзначаецца, што стараліся «збіць як найбольш бабак, з якіх кожная мела цану». Таму можна лічыць, што набор бабак называўся казна. Рус.казна ’скарбніца’ была запазычана ў часы «бежанства». Параўн. там жа: «Як прыехалі з Расеі, то ўсе ў банкі хлопцы гулялі».
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Наказна́ць, накэзнаты ’закілзаць (каня)’ (брэсц., Нар. лекс.). Калі гэта не пераробка з кілзаць, то хутчэй за ўсё можа быць аднесена да *kazrib, параўн. польск.kazń ’пакаранне’, гл. казна́, асяніць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
exchequer[ɪksˈtʃekə]n.
1. the Exchequer казначэ́йства, міністэ́рства фіна́нсаў (у Вялікабрытаніі);
Chancellor of the Exchequer ка́нцлер казначэ́йства, міні́стр фіна́нсаў (у Вялікабрытаніі)
2.казна́; дзяржа́ўныя фіна́нсы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
treasury[ˈtreʒəri]n.
1. the Treasury дзяржа́ўнае казначэ́йства; міністэ́рства фіна́нсаў;
Secre-tary to/of the Treasury міні́стр фіна́нсаў ЗША
2.казна́; ска́рбніца (асабліва ў замку)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
fiskus, ~u
м. фіск; дзяржаўная казна;
płacić podatki ~owi — плаціць падаткі ў казну
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Скарб ‘казна; скарб; маёмасць; багацце’ (ТСБМ, Нас., Шымк. Собр., Байк. і Некр., Варл., Сл. ПЗБ, Гарэц., Др.-Падб., Касп., Сцяшк.), ‘схаваныя каштоўнасці’ (Сл. ПЗБ), ска́рба ‘казна’ (Шпіл.). Запазычанне з польск.skarb ‘тс’, таксама як і рус.скарб; гл. Кюнэ, Poln., 96; Фасмер, 3, 633; Праабражэнскі, 2, 294. Польскае слова ўзыходзіць да ст.-в.-ням.scerf, нов.-в.-ням.scher(p)f ‘манета’ (Міклашыч, 298; Праабражэнскі, там жа), якія звязаны з ст.-в.-ням.scarbôn ‘рабіць надрэзы’ і першапачаткова азначала манету з зубчастым краем (Клюге-Гётце, 514; Праабражэнскі, там жа). Ст.-бел.скарбъ з ст.-польск.skarb (Булыка, Лекс. запазыч., 299). З польск. таксама скарбо́вы(й) ‘казённы’ (Нас., Касп.), ‘дзяржаўны або грамадскі’ (Варл.), ска́рбніца ‘схоў’ (Байк. і Некр.), скарбні́ца ‘будынак, дзе захоўваюць грошы ў гатоўцы’ (Ласт.); гл. Кюнэ, там жа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
treasury
[ˈtreʒəri]
n., pl. -uries
1) ка́са f.; фо́нды pl.
the club treasury — ка́са клю́бу
2)
а) скарб -у m. (дзяржа́ўны), казна́f.
б) міністэ́рства фіна́нсаў
3) ска́рбніца f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ДЗЯК
(ад грэч. diakonos служыцель),
1) начальнік, пісьмавод канцылярыі розных устаноў у Расіі да 18 ст. Напачатку слуга князя, якому даручаліся казна і пісьмовыя справы, з 15 ст. — чын урадавай адміністрацыі, кіраўнік канцылярыі цэнтр. (т.зв. прыказа) і мясц. устаноў. Адрознівалі Дз. гасударавых (царовы, вял. князя, дварцовы), буйных феадалаў, вечавыя (пры гар. вечы), гарадскія, земскія і інш. З 16 ст. былі думныя Дз. (засядалі ў Баярскай думе). У ВКЛ функцыі Дз. выконвалі сакратар і пісар.
2) Святар у праваслаўнай царкве, у абавязкі якога ўваходзіць чытанне св. пісання і спевы на клірасе.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
камералі́стыка
(ням. Kameralistik, ад п.-лац. camera = казна)
цыкл адміністратыўных і эканамічных дысцыплін, якія ў 17—18 ст. выкладаліся ў універсітэтах Германіі і іншых еўрапейскіх краін з мэтай падрыхтоўкі кіраўнікоў буйных гаспадарак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
skarb, ~u
м.
1. скарб;
za żadne ~y — ні за якія скарбы; ні за што;
2.казна; скарб;
skarb państwa — дзяржаўнае казначэйства
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)