дре́вний
1. старажы́тны; (старинный) старада́ўні;
дре́вний мир старажы́тны свет;
дре́вняя исто́рия старажы́тная гісто́рыя;
дре́вний обы́чай старада́ўні (старажы́тны) звы́чай;
2. (очень старый) ве́льмі стары́;
дре́вний стари́к ве́льмі стары́ чалаве́к;
дре́вняя стару́ха ве́льмі стара́я жанчы́на;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кры́тыка ж., в разн. знач. кри́тика;
гісто́рыя ру́скай ~кі — исто́рия ру́сской кри́тики;
к. дзе́янняў адміністра́цыі — кри́тика де́йствий администра́ции;
◊ наве́сці ~ку — навести́ кри́тику;
не вытры́млівае ~кі — не выде́рживает кри́тики;
аглабе́льная к. — груб. огло́бельная кри́тика
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
маўча́ць несов.
1. в разн. знач. молча́ть; (хранить полное молчание — ещё) безмо́лвствовать;
2. (умышленно не говорить) ума́лчивать;
аб гэ́тым не́льга м. — об э́том нельзя́ ума́лчивать;
пра гэ́та гісто́рыя маўчы́ць — об э́том исто́рия ума́лчивает
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГЕ́СЕН Юлій Ісідаравіч
(Іуда Ізраілевіч; 20.3.1871, г. Адэса, Украіна — 22.8.1939),
гісторык. Д-р гіст. н. (1939). Да 1917 займаўся гісторыяй яўрэяў у Рас. імперыі, у т. л. гісторыяй яўрэяў на Беларусі. Адзін з ініцыятараў стварэння «Яўрэйскай энцыклапедыі» на рус. мове (т. 1—16, 1908—13), у якой узначальваў аддзел «Яўрэі ў Расіі з 1772» і быў аўтарам многіх артыкулаў. Пасля 1917 пераважна даследаваў гісторыю рас. рабочага класа. З 1921 пад яго рэдакцыяй у Ленінградзе выдаваўся «Архіў гісторыі працы ў Расіі», «Рускае мінулае», у 1925 — «Хрэстаматыя па гісторыі рабочага класа ў Расіі». З 1930 рэдактар «Вестника АН СССР».
Тв.:
История еврейского народа в России. Т. 1—2. 2 изд. Л., 1925—27;
История горнорабочих СССР. Т. 1—2. Л., 1926—29.
т. 5, с. 205
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВУЛФ (Wolfe) Томас Клейтан
(3.10.1900, г. Ашвіл, штат Паўночная Караліна, ЗША — 15.9.1938),
амерыканскі пісьменнік. Аўтар цыкла раманаў «Зірні на дом свой, Анёл» (1929), «Пра Час і пра Раку» (1935), «Павуціна і скала» (1939), «Дамоў вяртання няма» (1940), зб-каў навел «Ад смерці да світання» (1935), «Там, за пагоркамі» (1941), п’ес, эсэ «Гісторыя аднаго рамана» (1936). Яго прозе ўласцівыя спалучэнне аўтабіяграфічнасці з універсалізмам, лірычнага пачатку з сатырычным, панарамнасць адлюстравання жыцця, часавыя напластаванні, падрабязнасць у апісаннях, ацэнках, выказваннях.
Тв.:
Рус. пер. — Домой возврата нет: Роман. М., 1982;
Портрет Баскома Хока: Повесть, рассказы. М., 1987;
Жажда творчества: Худож. публицистика. М., 1989;
История одного романа // Писатели США о литературе. М., 1982. Т.2.
Літ.:
Литературная история Соединенных Штатов Америки: Пер. с англ. Т.3. М., 1979.
Е.А.Лявонава.
т. 4, с. 293
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЭ́ТЛЕР, Батлер (Butler) Сэмюэл (8.2.1612, каля г. Вустэр, Вялікабрытанія — 25.9.1680), англійскі паэт-сатырык эпохі Рэстаўрацыі. Аўтар іроікамічнай, антыпурытанскай паэмы ў стылі барока «Гудыбрас» (ч. 1—3, 1663—78, не скончана). Бэтлер звяртаецца да «Дон Кіхота» М.Сервантэса (рыцар пурытанізму Гудыбрас выпраўляецца ў падарожжа са сваім верным «збраяносцам» — кручкатворам і крывадушнікам Ральфа) і парадзіруе куртуазныя (рыцарскія) раманы. У паэме створана цэласная сатыр. карціна англ. жыцця 17 ст. Гал. зброя сатыры Бэтлера — іронія і гратэск. Яго вершаваныя сатыры і эпіграмы сабраны ў «Розных думках» (выд. 1759).
Тв.:
Рус. пер. — [Стихи] // Европейская поэзия XVII в. М., 1977.
Літ.:
Самарин М.Р. Бэньян;
Бетлер // История всемирной литературы. М., 1987. Т. 4;
Ступников И.В. Литература эпохи Реставрации // История зарубежной литературы XVII в. М., 1987.
Г.В.Сініла.
т. 3, с. 386
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
культу́ра ж., в разн. знач. культу́ра;
наву́ка і к. — нау́ка и культу́ра;
гісто́рыя ~ры — исто́рия культу́ры;
к. пра́цы — культу́ра труда́;
сельскагаспада́рчыя ~ры — сельскохозя́йственные культу́ры;
к. сібі́рскай я́звы — культу́ра сиби́рской я́звы;
○ фізі́чная к. — физи́ческая культу́ра
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Сва́таць, сва́тацца ‘прапаноўваць каго-небудзь у мужы ці ў жонкі’, ‘прасіць згоды на шлюб’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, ТС). Укр. сва́тати(ся), рус. сва́тать(ся), ст.-рус. свататися ‘парадніцца праз шлюб дзяцей або сваякоў’, польск. swatać się ‘тс’, чаш. svatati ‘спраўляць вяселле’, балг. свату́вам се ‘быць сватам’, макед. сватоса се ‘парадніцца праз шлюб’. Прасл. *svatati (sę), *svatiti sę. Толькі славянскае. Дэрыват ад *svatъ, першасна ‘парадніцца’, астатнія значэнні даволі познія. Гл. Трубачоў, История терм., 143.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Брат. Ст.-рус. братъ, рус. брат, укр. брат, польск. brat (ст.-польск. bratr), чэш. bratr, ст.-слав. братръ, братъ, балг. брат, серб.-харв. бра̏т і г. д. Прасл. *bratrъ (форма *bratъ узнікла дысіміляцыяй двух r), старая аснова на ‑er. І.‑е. *bhrāter‑: ст.-прус. brāti, літ. brotė̃relis, гоц. broþar (ням. Bruder), лац. frāter, грэч. φρᾱ́τηρ, ст.-інд. bhrā́tar‑ і г. д. Бернекер, 82; Траўтман, 36; Фасмер, 1, 207–208; Слаўскі, 1, 41; Трубачоў, История терм., 58 і наст.; Шанскі, 1, Б, 189–190.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сва́ха ‘свацця’ (Сцяшк., Сл. ПЗБ, ТС, Скарбы, З нар. сл.), ‘адна з сваячак маладога’ (Бір. дыс.), ‘на вяселлі родзічка з боку маладой у адносінах да родзічаў маладога і наадварот’ (Сл. ПЗБ), сва́хна ‘свацця’ (ТС). Укр., рус. сва́ха, польск. swacha, серб.-харв. рэдк. svaha, балг. сва́ха. Ад *svatja (гл. свацця) з гіпакарыстычным суф. ‑xa(‑cha) (Фасмер, 3, 570; Брукнер, 527; SP, 1, 71). Трубачоў (История терм., 143) указвае на кантамінацыю ў гэтым слове значэнняў ‘жанчына, якая займаецца сватаннем’ і ‘маці мужа ў адносінах да маці маладой і наадварот’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)