Гарну́ць ’грэбці, веславаць; прытульваць, прыцягваць’ (БРС, Шат.), ’мець прыхільнасць’, ’грэбці, веславаць’ (Нас.), ’грэбці, заграбаць што-н.’ (Касп., Сцяшк., Бяльк., Сл. паўн.-зах.). Адносіцца да вялікай групы прасл. дзеясловаў *gъrtati: *gъrtnǫti (бел. гарта́ць — гарну́ць) з вельмі разгалінаванай семантыкай. Агляд значэнняў у паасобных слав. мовах гл. у Трубачова, Эт. сл., 7, 214–215. Параўн. гарта́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Грэ́баць, грэбці ’грэбці’. Рус. греба́ть, польск. grzebać, чэш. hřebati, серб.-харв. грѐбати, балг. гре́бам. Прасл. *grebati, *grěbati ’тс’, далей *grebti. Агляд у Трубачова, Эт. сл., 7, 108–109, 109–110. Прасл. *greb‑ да і.-е. *ghrebh‑ (літ. grė́bti ’грэбці’, лат. grebt ’капаць’, ст.-в.-ням. graban ’тс’ і г. д.). Гл. Фасмер, 1, 454; Бернекер, 1, 347–348; Траўтман, 95–96.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
grabić
незак.
1. грэбці, падграбаць;
2. грабіць, рабаваць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
лапа́та, ‑ы, ДМ ‑наце; Р мн. ‑пат; ж.
Драўляная ці металічная прылада з дзяржаннем і шырокім плоскім ніжнім канцом для капання, перамяшчэння чаго‑н. Ідзе з лапатай дзядзька з хаты. І адграбае снег заўзята. Колас. Лапата градку ускапала І, нібы люстра, ўся заззяла. Муравейка. // Аб колькасці чаго‑н., змешчанага на лапаце. Лапата пяску.
•••
Грэбці грошы лапатай гл. грэбці.
Хоць лапатай заграбай гл. заграбаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Згра́бны ’прыгожы’ (Сл. паўн.-зах.). З польск. zgrabny ’тс’. Гл. граблі, грэбці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лапа́та ж. лопа́та;
◊ грэ́бці гро́шы ~тай — грести́ де́ньги лопа́той;
хоць ~тай заграба́й — хоть лопа́той загреба́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пагрэ́бці, ‑грабу, ‑грабеш, ‑грабе; грабём, ‑грабяце; пр. пагроб, ‑грэбла і ‑граблі, ‑грэбла і ‑грабло; зак., што.
1. Згрэбці ўсё, многае.
2. і без дап. Грэбці некаторы час. Пагрэбці сена да абеду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прагрэ́бці, ‑грабу, ‑грабеш, ‑грабе; ‑грабём, ‑грабяце; пр. прагроб, ‑грэбла і ‑грабла, ‑грэбла і ‑грабло; заг. праграбі; зак., што.
1. Грабучы, расчысціць, прачысціць што‑н. Прагрэбці дарожку.
2. і без дап. Грэбці некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грэ́бціся несов.
1. копа́ться, разгреба́ть;
г. ў пяску́ — копа́ться в песке́;
2. страд. грести́сь; см. грэ́бці 1
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лапа́та, -ы, ДМ -па́це, мн. -ы, -па́т, ж.
Металічная, драўляная і іншая прылада з дзяржаннем і шырокім плоскім ніжнім канцом для капання, перамяшчэння чаго-н.
Жалезная л.
◊
Грэбці грошы лапатай (разм.) — атрымліваць многа грошай.
|| памянш. лапа́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж. і лапа́тачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. лапа́тны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)