трэнажо́р

(ад трэнаж)

вучэбна-трэніровачнае прыстасаванне для выпрацоўкі навыкаў і ўдасканалення тэхнікі кіравання машынай пры падрыхтоўцы лётчыкаў, касманаўтаў, шафёраў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

но́рма ж.

1. Norm f -, -en; Satz m -es, Sätze; Ráte f -, -n;

но́рма выпрацо́ўкі Léistungsnorm f, Soll n -s і -;

дзённая но́рма выпрацо́ўкі Tágessoll n;

звыш но́рмы über das Soll hináus;

ніжэ́й за но́рму únter dem Soll;

но́рма харчава́ння Verpflégungssatz m -es, -sätze;

эк. но́рма прыбы́тку Profítrate f -;

но́рма аку́пнасці капіта́лу Kapitálrentabilität f -

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ГІПЕРФУ́НКЦЫЯ

(ад гіпер... + функцыя),

павышаная дзейнасць органа, тканкі, сістэмы арганізма. Узнікае як прыстасавальная рэакцыя (напр., павелічэнне памераў і сілы скарачэння сардэчнай мышцы ў спартсменаў) ці як парушэнне ў арганізме, што выклікае хваробу (пры гіперфункцыі шчытападобнай залозы, павелічэнні выпрацоўкі ёй гармонаў узнікае гіпертырэоз).

т. 5, с. 258

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

но́рма, -ы, мн. -ы, норм і -аў, ж.

1. Устаноўленая мера, сярэдняя велічыня чаго-н.

Н. выпрацоўкі.

Н. выпадзення ападкаў.

2. пераважна мн. Агульнапрызнаныя, узаконеныя ў пэўным асяроддзі правілы паводзін людзей у грамадстве.

Дыпламатычныя нормы.

3. Устаноўленае, агульнапрынятае правіла ў мове, літаратуры.

Нормы беларускай літаратурнай мовы.

4. Загаловак кнігі, звычайна скарочаны, які даецца дробным шрыфтам на першай старонцы кожнага друкаванага аркуша ўнізе з левага боку (спец.).

◊

Прыйсці (увайсці) у норму — прыйсці да звычайнага стану.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

устанаві́ць, -наўлю́, -но́віш, -но́віць; -но́ўлены; зак., што.

1. Паставіць належным чынам.

У. генератар.

У. прыцэл.

2. Вызначыць, назначыць, зацвердзіць, увесці ў дзеянне.

У. дзяжурства.

У. дні адпачынку.

У. нормы выпрацоўкі.

3. Наладзіць, ажыццявіць.

У. сувязь з кім-н.

4. і з дадан. Выявіць, вызначыць; давесці, адкрыць.

У., што чалавек не вінаваты.

У. ісціну.

|| незак. устана́ўліваць, -аю, -аеш, -ае і устанаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. устано́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 1 знач.) і устанаўле́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абязлі́чка, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.

Сістэма арганізацыі працы, пры якой адсутнічае асабістая адказнасць за даручаную работу, за прылады вытворчасці. // Тое, што робіць усіх роўнымі, пазбаўляе індывідуальных рыс і якасцей. [Анісімаў].. не хацеў, каб падлік выпрацоўкі ішоў цалкам па брыгадзе, — абязлічкі начальнік цэха не любіў. Шахавец. Па цэлым па Саюзе Бяжыць хай пераклічка: Ураўнілаўку руйнуйце, Касуйце абязлічку! Купала.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ты́сячнік, ‑а, м.

1. Разм. уст. Багацей, уладальнік тысячнага капіталу. [Старыцкі:] Вазьмі хоць Дзеркача — ёсць тут такі: Быў тысячнік, а стаў мільёншчыкам за вайну. Клімковіч.

2. Разм. Перадавы рабочы, калгаснік, які выконвае дзесяць і больш норм выпрацоўкі за змену. Вопыт тысячнікаў.

3. Разм. Той, хто налятаў, наездзіў тысячу кіламетраў, зрабіў тысячу скачкоў з парашутам і пад. Шафёр-тысячнік.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ДЗЕЛАВЫ́Я ГУ́ЛЬНІ,

метад імітацыі прыняцця кіраўніцкіх рашэнняў у розных штучна падабраных сітуацыях, якія набліжаюцца да рэальных, сапраўдных. Ажыццяўляюцца шляхам гульні (гульняў) па зададзеных правілах групы людзей або чалавека з ЭВМ, пераважна ў галіне менеджменту, у камерцыйнай. фін. і іншых сферах. Выкарыстоўваюцца для навучання і адбору кіраўнікоў, н.-д. мэт, выпрацоўкі кіраўніцкіх рашэнняў.

т. 6, с. 103

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

перавы́сіць, -вы́шу, -вы́сіш, -вы́сіць; -вы́шаны; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.), што. Быць большым па колькасці, памеры, вазе і пад.

Вага спартсмена перавысіла 100 кг.

2. што. Перавыканаць норму, план і пад.

П. норму выпрацоўкі.

3. што. Выйсці за межы дазволенага.

П. свае паўнамоцтвы.

П. хуткасць руху.

4. каго (што). Аказацца лепш за каго-, што-н. у якіх-н. адносінах.

П. усіх сваёй спрытнасцю.

|| незак. перавыша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. перавышэ́нне, -я, н.

План выкананы з перавышэннем.

П. улады.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́работка ж.

1. (действие) выро́бліванне, -ння ср., вы́раб, -бу м., выпрацо́ўка, -кі ж.;

спо́соб вы́работки спо́саб выро́блівання (вы́рабу, выпрацо́ўкі);

вещь хоро́шей вы́работки рэч до́брага вы́рабу;

вы́работка прое́кта выпрацо́ўка прае́кта;

2. (выработанное) выпрацо́ўка, -кі ж., вы́рабатак, -тку м.;

вы́работка превы́сила но́рму выпрацо́ўка перавы́сіла но́рму;

с вы́работки ад выпрацо́ўкі (ад вы́рабатку);

3. вы́работки мн., горн. вы́рабаткі, -батак, ед. вы́рабатка, -кі ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)