ду́ма 1, ‑ы, ж.
1. Мысль, разважанне, роздум. Думы і развагі пра зямлю, пра лепшае жыццё не давалі спакою ні майму бацьку, ні ўсёй астатняй тутэйшай беднаце. Кулакоўскі. У самотнай цішы перад сном Думы думае маці. Гілевіч.
2. Жанр гістарычнага народнага ўкраінскага эпасу, а таксама творы гэтага жанру. // Род вершаў на грамадзянскія, палітычныя тэмы ў рускай паэзіі пачатку 19 ст.
ду́ма 2, ‑ы, ж.
Выбарны орган цэнтральнай або мясцовага кіравання ў дарэвалюцыйнай Расіі. Баярская дума. Дзяржаўная дума. Гарадская дума.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́тарга, ‑і, ДМ ‑рзе, ж.
1. Уст. Від пакарання засуджаных, які заключаецца ў зняволенні і цяжкіх прымусовых работах, а таксама месца прымусовых работ для ссыльных злачынцаў. Па шырокіх дарогах, закутыя ў ланцугі, ішлі па катаргу людзі і спявалі.. да болю сумныя песні пра Свабоду. Каваль.
2. перан. Пра цяжкую працу, невыноснае жыццё. [Арандатар] уводзіць новыя працоўныя павіннасці, зрабіўшы гэтым самым жыццё сялян яшчэ больш невыноснай катаргай. «Весці».
3. Даўнейшае вёсельнае судна, род галеры, на якім грабцамі былі засуджаныя.
[Ад грэч. katergon — галера.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
намо́ва, ‑ы, ж.
Разм.
1. Дамоўленасць аб чым‑н., угавор. І дзядзька доўга не чакае, Маўчком ён Костусю ківае; А Кастусёк даўно гатовы — У іх раней была намова Схадзіць у луг на азярыны І патрывожыць род тхарыны. Колас.
2. Падгавор, падбухторванне на якое‑н. дзеянне; указанне. Зрабіць па намове. □ Па намове жонкі.. [Марцін] заехаў у Масева і патрабаваў ад брата ўплаты за сваю частку. Карпюк.
3. Нагавор на каго‑н., паклёп. Пусціць у ход подкуп і намовы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
барада́, -ы́, ДМ -дзе́, мн. баро́ды і (з ліч. 2, 3, 4) барады́, -ро́д, ж.
1. Пярэдняя частка ніжняй сківіцы.
Ударыўся барадой аб стол.
2. Валасяное покрыва ніжняй часткі твару.
Адпусціць бараду.
3. перан. Пра чалавека з такім валасяным покрывам (разм.).
Давайце выберам старшынёй бараду.
4. У некаторых жывёл: пучок валасоў, пер’я або мясістыя адросткі пад пярэдняй часткай галавы.
Казліная б.
5. Касмыль недапрадзенай кудзелі, воўны.
Б. кудзелі.
6. Невялікі кусцік жыта, каля якога спраўляюць дажынкі.
◊
Дзіравая барада (разм., жарт.) — пра таго, хто есць і абліваецца стравай.
|| памянш. баро́дка, -і, ДМ -дцы, мн. -і, -дак, ж. (да 1—5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сход м.
1. род. схо́ду (действие) сход;
пры схо́дзе з карабля́ — при схо́де с корабля́;
2. род. схо́да (место спуска) сход;
спыні́ўся на прысту́пках схо́да — останови́лся на ступе́ньках схо́да;
3. род. схо́да (заседание членов какой-л. организации) собра́ние ср.;
рашэ́нне агу́льнага схо́да працо́ўнага калекты́ву — реше́ние о́бщего собра́ния трудово́го коллекти́ва;
4. род. схо́да (в составе названий некоторых выборных учреждений) собра́ние ср.;
Устано́ўчы с. — Учреди́тельное собра́ние;
Заканада́ўчы с. — Законода́тельное собра́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гаць (род. га́ці) ж.
1. гать;
2. запру́да, плоти́на;
◊ хоць г. гаці́ — хоть пруд пруди́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
во́сем (род. васьмі́) во́семь;
у в. разо́ў — в во́семь раз, вво́сьмеро;
у в. сто́лак — вво́сьмеро
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
во́цат (род. во́цату) м. у́ксус;
◊ зажада́лася кабы́ле во́цату — погов. захоте́лось неве́сть чего́, захоте́лось пти́чьего молока́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гурт (род. гу́рту) м.
1. гурьба́ ж.; вата́га ж.; толпа́ ж.;
2. гурт, ста́до ср.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
біч (род. біча́) м.
1. (цепа) би́ло ср.;
2. перен. бич;
б. саты́ры — бич сати́ры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)