◎ Не́пша ’прымесь (у просе)Насееў проса, змалаціў — адна непша (Ян.). Відаць, цікавы архаізм (прасл. *ne‑pbx‑ja?); да *pьxati ’таўчы’, г. зн. ’тое, што не таўчэцца’, параўн. пшано, пшаніца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паведамле́нне ’дзеянне паводле дзеясл. паведамляць — паведаміць, тое, аб чым паведамляюць; дакумент, які ўтрымлівае звесткі аб чым.-н.’ (ТСБМ). Дэрыват ад паведаміць (гл. ведаць); апошняе калькіруе польск. powiadamiać (Гіст. лекс., 256).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перапы́ткі (пырыпы́ткы) ’распытванне, адзін з момантаў сватання’ (Клім.). Відаць, утворана на базе польск. przepytać (się) ’выпытваць, даведвацца, распытваць’. Беларускае літар. перапы́тваць абазначае ’адно і тое ж пытацца некалькі разоў’ (ТСБМ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́цяж ’сутарга’ (Сцяшк. МГ). Ад по- (*po‑) і ірігну́ць (гл.). Тое ж у літоўскай мове, параўн. літ. traukuos ’сутарга’ (з traukti ’цягнуць, валачы’), якое, аднак, цяжка разглядаць як крыніцу калькавання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Свалата́, сволота́ ‘агідныя, шкодныя людзі’, сволочу́га ‘нягоднік, нягодніца’ (ТС). З рус. сволота́, сволочу́га, якія ад волоку, волочить, г. зн. ‘тое, што звалочана’; да семантыкі параўн. чэш. sebranka ‘тс’ < sebrati ‘сабраць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спадо́ба: да спадо́бы (быць, прыйсціся) ‘спадабацца, быць каму-небудзь па гусце’ (ТСБМ), ‘густ’ (Сцяшк.). Сюды ж спадо́баць ‘упадабаць, пакахаць’ (Ян.). З польск. spodoba ‘тое, што падабаецца, на што ўказвае націск’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Non quod candet ebur, nec quod rubet omne aurum
Не ўсё, што белае,слановая косць, не ўсё, што чырвонае,чырвонае золата.
Не всё, что бело, слоновая кость, не всё, что красно, червонное золото.
бел. Пан ‒ саломаю напхан. Не тое золата, што ў скрыначцы ляжыць. Не ўсё тое золата, што блішчыць.
рус. Не всё то золото, что блестит. Бело, да не серебро. Не всё то русалка, что в воду ныряет.
фр. Tout ce qui brille n’est pas or (Не всё золото, что блестит).
англ. All is not gold that glitters (He всё то золото, что блестит).
нем. Es ist nicht alles Gold, was glänzt (Не всё золото, что блестит).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
джа́з-ба́нд
(англ. jazz-band, ад jazz = джаз + band = група, аркестр)
тое, што і джаз 2.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
абрадзі́ніцца, ‑ніцца; зак.
Разм. Тое, што і абрадзіцца. А людзі кажуць так: раскідаецца печ зімою — тое самае, што абрадзініцца жонка ў жніва. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перавыда́так, ‑тку, м.
Тое, што выдаткавана звыш нормы, плана; перарасход. Мы часта перарабляем адно і тое ж. Адсюль нізкія заробкі, перавыдаткі матэрыялаў... Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)