Вада́ (БРС). Рус. вода, укр. вода, польск. woda, в.-луж. woda, н.-луж. woda, чэш. voda, славац. voda, балг. вода, макед. вода, серб.-харв. во̀да, славен. vòda, ст.-слав. вода. Праславянскае *voda < і.-е. *u̯od‑, *u̯ed‑; параўн. літ. vanduõ, ням. Wasser, гоц. watō, арм. get ’рака’, ст.-інд. uda‑ ’вада’, лац. unda ’хваля’ (Фасмер, 1, 330; БЕР, 1, 168–169; Рудніцкі, 1, 458; Скок, 3, 611).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыто́к, ‑а і ‑у, м.
1. ‑у. Дзеянне паводле знач. дзеясл. прыцякаць — прыцячы; наступленне каго‑, чаго‑н. куды‑н.; папаўненне чым‑н. Прыток свежага паветра. Прыток пажыўных рэчываў да плода. Прыток крыві.
2. ‑а. Рака, якая ўладае ў большую раку. Прытокі Дняпра. □ Звілістай стужкай прабіраецца.. [Нарачанка] сярод топкага балота, якое зарасло хмызняком і чаротам, у раку Вілію, прыток Нёмана. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стро́мы, ‑ая, ‑ае.
Вельмі круты. Скалісты, ззаду асветлены прам[янямі] бераг быў стромы, як сцяна, высокі — больш за дзвесце метраў. Брыль. Рака ўвесь час пятляе, па абодва бакі яе шырокія заліўныя лугі. На заваротах — адзін бераг нізкі, пясчаны, другі — стромы, круты. Сачанка. [Дзеці] павольна абышлі ўжо тры бакі будыніны і цяпер павінны былі выйсці на чацвёрты бок, што выходзіў на стромы адхон. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
языка́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Ахвочы пагаварыць, паспрачацца, панасміхацца; востры на язык. Мужчыны, як вып’юць, становяцца гаваркія больш, чым самыя языкатыя жанчыны. Кавалёў. На пракосы неўзабаве нахлынаюць жанчыны... Гаманкія, задзірыстыя, языкатыя, рупныя. Пташнікаў.
2. Які мае форму языка, падобны на язык. Лапатала рака языкатымі хвалямі, На Сафа надрыўна звінелі званы. Лукша. У замку ціш і языкаты агонь каміна ліжа дровы. Вялюгін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
rozlać
rozla|ć
зак.
1. разліць;
~ć mleko — разліць малако;
2. разліцца; выйсці з берагоў;
rzeka ~ła — рака разлілася
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
pincers
[ˈpinsərz]
n., pl. or sing.
1) абцугі́ pl. only; шчы́пцы pl. only; кле́шчы pl. only (кава́льскія)
2) Zool. клю́шня f. (напр. у ра́ка)
3) Milit. кле́шчы pl. (акружэ́ньне з двух бако́ў)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
южне́е сравн. ст. нареч. на по́ўдзень ад…; больш на по́ўдзень ад…, больш на по́ўдзень;
южне́е Могилёва на по́ўдзень ад Магілёва;
нет, э́та река́ южне́е не, гэ́та рака́ больш на по́ўдзень.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
асто́яцца, астоюся, астоішся, астоіцца; зак.
1. Стаць спакойным, перастаць калыхацца (звычайна пра вадкасць). Вада перастала кіпець, астоялася, і тады на дне бляшанкі Антон Ягоравіч убачыў зусім зялёныя жытнія зярняткі. Чыгрынаў. Там вырывалася з балота Жоглаўка — рака-крыніца, варушыла ваду, не давала астояцца. Пташнікаў.
2. Утрымацца на нагах. Кірэй захістаўся, паліцаі памкнуліся падтрымаць яго, але ён адпіхнуў іх рукі, сабраў апошнія сілы і астояўся. Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ільдзі́нка і льдзі́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Памянш.-ласк. да ільдзіна; невялікая льдзіна. Праходзілі крыгі; рака, ачышчаючыся, паспешліва праганяла адзінокія льдзінкі. Ракітны. // Кавалачак тонкага лёду. Палі прыцерушыў лёгкі сняжок, толькі рудзеюць сцежка, пратаптаная клетачкамі лапцей, ды каляіны, поўныя каламутнай вады і тонкіх патрушчаных ільдзінак. Грахоўскі. // Лядзяш (на дрэвах, страсе і пад.). Сцюдзёная льдзінка на бярозе гарыць халодным сіняватым святлом. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хапо́к, ‑пка, м.
1. Разм. Тое, што і ахапак. Кладзі на плыт хапок атавы, Пад галаву закладвай рукі, — І слухай, як рака каўтае вугроў, нібы вудоўі, пругкіх. Барадулін.
2. Рэзкі, кароткі рух; рывок. За адзін хапок.
•••
На хапок (хапка) — спяшаючыся, не затрачваючы многа часу. Паездка ў лес на хапок канчалася той ці іншай непрыемнасцю. Ермаловіч. Прыпяць не любіць тых, што бяруцца за справу на хапка. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)