sprawić

sprawi|ć

зак.

1. прычыніць, учыніць, зрабіць, нанесці;

~ć wrażenie — выклікаць уражанне;

~ć przyjemność — зрабіць прыемнасць;

przypadek to ~ł — гэта справа выпадку;

2. купіць, справіць;

~ć nowe ubranie — купіць новы касцюм;

3. вытрыбушыць;

~ć zająca — вытрыбушыць зайца;

~ć komu lanie — даць дыху (чосу) каму

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

са́ма часц

1. (у спалуч. з прысл, прым для абазн. найвыш. ст):

са́ма лепш am bésten;

са́мы ле́пшы der béste;

2. (у спалуч. з дзеясловам абазначае пачатак дзеяння):

са́ма што я засну́ў, а мяне́ ра́птам разбудзі́лі kaum war ich éingeschlafen, da wurde ich plötzlich gewéckt;

3. (у канструкцыях са значэннем «якраз», «менавіта»):

са́мы раз geráde zur réchten Zeit (своечасова); geráde pássend (як па мерцы);

гэ́ты касцю́м яму́ са́мы раз разм díeser Ánzug sitzt [passt] ihm wie ángegossen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

фо́рма, -ы, мн. -ы, форм і -аў, ж.

1. Знешні контур, вонкавы выгляд прадмета.

У форме шара.

Прадмет выпуклай формы.

2. Від, тып, спосаб арганізацыі чаго-н., структура чаго-н., абумоўленыя пэўным зместам.

Адзінства формы і зместу.

3. Знешні выгляд, знешні бок чаго-н. як нешта, што пярэчыць унутранаму зместу, рэчаіснасці.

Вытрымаць форму.

Рабіць дзеля формы.

4. Устаноўлены ўзор, парадак чаго-н.

Запоўніць ведамасць па форме.

5. Прыстасаванне для надання чаму-н. тых або іншых контураў, пэўнага знешняга выгляду.

Ф. для капелюшоў.

6. Аднолькавае па кроі, колеры і пад. адзенне (для ваеннаслужачых, вучняў і пад.).

Пераход ваенных на летнюю форму.

Школьная ф.

7. Сукупнасць прыёмаў і выяўленчых сродкаў мастацкага твора.

Апавядальная ф. верша.

8. У мовазнаўстве: сродак выражэння граматычных катэгорый, узаемаадносін слоў у сказе.

Кароткая ф. прыметнікаў.

Формы множнага ліку назоўнікаў.

9. звычайна мн. Разнавіднасць жывёльнага або расліннага арганізма.

Прымітыўныя формы жывёл.

◊

Па ўсёй форме (разм.) — як належыць, як трэба.

У форме — у такім стане, калі праяўляюцца ўсе сілы, здольнасці, уменне; сабраны, падцягнуты.

Шахматыст у бліскучай форме.

|| прым. фарма́льны, -ая, -ае (да 2, 3, 4, 7 і 8 знач.), фармавы́, -а́я, -о́е (да 5 знач.; спец.) і фо́рменны, -ая, -ае (да 4 і 6 знач.).

Фармальны аналіз.

Форменны бланк.

Форменны касцюм.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

зака́з м Bestéllung f -, -en, Áuftrag m -(e)s, -träge;

папярэ́дні зака́з Vórbestellung f;

індывідуа́льны зака́з Éinzelauftrag m;

дава́ць зака́з каму-н bei j-m Bestéllungen áufgeben*, j-m Áufträge ertéilen;

атрыма́ць зака́з éinen Áuftrag [éine Bestéllung] bekómmen*;

прыня́ць зака́з éinen Áuftrag übernéhmen* [entgégennehmen*, ánnehmen*];

вы́канаць зака́з éinen Áuftrag áusführen [erlédigen];

адмо́віцца ад зака́зу den Áuftrag storníeren;

паступле́нне зака́заў Áuftragseingänge pl;

аддзе́л зака́заў Bestéllabteilung f -, -en;

на зака́з auf Bestéllung;

пашы́ты на зака́з касцю́м Máßanzug m -es, -züge;

па індывідуа́льных зака́зах nach Kúndenwünschen;

зака́з на паку́пку або́ про́даж кашто́ўных папе́раў фін Áuftrag über Éinkauf óder Verkáuf der Wértpapiere

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

но́вы в разн. знач. но́вый;

н. касцю́м — но́вый костю́м;

збо́жжа но́вага ўраджа́ю — зерно́ но́вого урожа́я;

но́выя ідэ́і — но́вые иде́и;

н. чалаве́к — но́вый челове́к;

но́выя мясці́ны — но́вые места́;

на н. лад — на но́вый лад;

○ Н. год — Но́вый год;

но́вая эканамі́чная палі́тыка — но́вая экономи́ческая поли́тика;

Н. свет — Но́вый свет;

н. стыль — но́вый стиль;

◊ на н. лад — на но́вый лад;

як бара́н на но́выя варо́ты — как бара́н на но́вые воро́та;

но́вая мятла́ чы́ста мяце́ — посл. но́вая метла́ чи́сто метёт;

по́мніць да но́вых ве́нікаў — погов. по́мнить до но́вых ве́ников

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

тро́йка, ‑і, ДМ тройцы; Р мн. троек; ж.

1. Лічба 3. Напісаць тройку. // Разм. Назва некаторых прадметаў (аўтобус, трамвай маршруту № 3 і пад.), якія нумаруюцца лічбай 3.

2. Разм. Адзнака аб паспяховасці ў пяцібальнай сістэме са значэннем пасрэдна. Клава думала .. пра тыя тры валы, якія яна недабрала на экзаменах. Усяго тры балы. Гэта тройка па пісьму і чацвёрка па хіміі. Кавалёў. Звычайна за вучнем замацоўваецца ў школе стандарт — троечнік, чацвёрачнік, выдатнік: А ў Тамары былі пяцёркі і тут жа тройкі. Ермаловіч.

3. Ігральная карта, дошчачка даміно з трыма ачкамі. Казырная тройка.

4. Трое коней, запрэжаных поруч у адзін экіпаж. Скача полем тройка коней, Поўны сані ездакоў: Дзед Мароз, Зіма ў кароне І Сняжыначкі з бакоў. Галіноўская. Грукочучы па мёрзлай зямлі, праляцела тройка сытых коней, запрэжаных у доўгую лінейку. Шамякін. // Экіпаж з трыма запрэжанымі ў яго коньмі. Ляціць тройка па дарозе, толькі пыл курыць ды званок пад дугою звініць. Якімовіч.

5. Група з трох чалавек, кіруючая група, створаная для выканання пэўнай работы. Тройка па барацьбе з паводкай. Аператыўная тройка. □ ЦК ЛКСМБ строга патрабаваў ствараць невялікія групы — тройкі, пяцёркі, якія маглі лепш захоўваць канспірацыю. Дзенісевіч. [Андрэй:] — Паны вязуць нарабаванае дабро... Сялян нашых абабралі... Нам дзве гадзіны назад прыслала тройка загад — спусціць з рэек гэты цягнік... Чарот.

6. Касцюм (мужчынскі або жаночы), у які ўваходзіць пінжак (жакет), штаны (спадніца) і камізэлька. Пашыць тройку.

7. Разм. Тры рублі.

•••

На тройках ехаць гл. ехаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

са́мы займ

1. (якраз, менавіта) selbst;

той са́мы dérselbe (f díeselbe, n dásselbe, pl díeselben);

з са́мага пача́тку gleich [ganz] am Ánfang; von Ánfang an;

у ту́ю ж са́мую гадзі́ну zur sélben Stúnde;

з са́май ра́ніцы vom frühen Mórgen;

да са́мага канца́ bis ganz zulétzt;

2. (для ўтварэння ступеняў параўнання) der [die, das] -ste, pl -sten; am -sten;

са́мая ціка́вая кні́га das interessánteste Buch;

гэ́та са́мая прыго́жая ву́ліца díese Stráße ist am schönsten;

на са́май спра́ве in der Tat, tátsächlich;

са́мае гало́ўнае die Háuptsache;

у са́мы раз geráde zur réchten Zeit (своечасова); geráde pássend (як па мерцы);

касцю́м яму́ са́мы раз разм der Ánzug sitzt [passt] ihm wie ángegossen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

па́ра ж.

1. па́ра, -ры ж.;

па́ра чуло́к па́ра панчо́х;

па́ра брюк па́ра штано́ў;

па́ра очко́в па́ра акуля́раў;

на па́ре лошаде́й на па́ры ко́ней;

супру́жеская па́ра жана́тая па́ра;

танцу́ющие па́ры па́ры танцо́раў (танцу́ючыя па́ры);

2. (мужской костюм) касцю́м, -ма м.; гарніту́р, -ра м.;

он в но́вой па́ре ён у но́вым касцю́ме (гарніту́ры);

3. в знач. сказ. па́ра, -ры ж.;

он тебе́ не па́ра ён табе́ не па́ра;

◊

под па́ру да па́ры;

два сапога́ па́ра або́е рабо́е, два бо́ты па́ра; адзі́н аднаго́ не пераця́гне;

на па́ру слов на па́ру слоў;

па́ра пустяко́в дро́бязь; няма́ што; як арэ́х раскусі́ць;

в па́ре, на па́ру (с кем) у па́ры, на па́ру (з кім).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

насі́ць несов., в разн. знач. носи́ть;

н. цэ́глу — носи́ть кирпи́ч;

ма́ці насі́ла касцу́ абе́д — мать носи́ла косцу́ обе́д;

н. касцю́м — носи́ть костю́м;

н. про́звішча — носи́ть фами́лию;

н. дзіця́ — (о беременной женщине) носи́ть ребёнка;

н. бараду́ — носи́ть бо́роду;

н. зва́нне — носи́ть зва́ние;

н. жало́бу — носи́ть тра́ур;

дзе цябе́ но́сіць? — где тебя́ но́сит?;

◊ н. збро́ю — носи́ть ору́жие;

н. на рука́х — носи́ть на рука́х;

за пляча́мі не н. — в тя́гость не бу́дет; карма́н не дерёт;

чэ́рці но́сяць — че́рти но́сят (нелёгкая но́сит);

н. у рэ́шаце ваду́ — носи́ть решето́м во́ду;

чуць (ледзь) но́гі но́сяць — едва́ (е́ле) но́ги но́сят;

паку́ль но́гі но́сяць — пока́ но́ги но́сят;

да пары́ збан ваду́ но́сіць — погов. пова́дился кувши́н по́ воду ходи́ть, там ему́ и го́лову сломи́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

бага́ты, ‑ая, ‑ае.

1. Які жыве ў поўным дастатку, валодае вялікай маёмасцю, грашовымі сродкамі, заможны; проціл. бедны. У багатым калгасе — заможныя і калгаснікі. Шамякін. Маці.. прыбірала двары ў багатых дамах. Лынькоў. Увосень і верабей багаты. Прыказка. / у знач. наз. бага́ты, ‑ага, м. Багаты падаў пану руку, прывітаўся: ведама, багаты з багатым. — свае людзі. Якімовіч. Мой спеў звінеў не для багатых. Журба. Багаты беднага не разумее. Прыказка.

2. Які вызначаецца мноствам даброт. Дзень добры Случчыне маёй, Здаўна багатай старане. Астрэйка. Люблю восень, што ні гаварыце: самая багатая пара года. Ермаловіч. Застолле ў ляснічага багатае: смажанае, варанае — навалам. Навуменка. Калгасныя клеці засыпаны збожжам, багатыя выйшлі ў нас працадні. Машара. // на што, чым. Які вызначаецца вялікай колькасцю чаго‑н. Багаты, быў лес, асабліва на грыбы ды ягады. Мурашка. // Колькасна вялікі. Дзед Рыгор быў у цудоўным настроі: ужо трэці дзень ён вяртаўся дамоў з багатым уловам. Шашкоў. // Разнастайны. Выбар ёлак быў багаты. Вочы дзяцей разбягаліся ва ўсе бакі. Бядуля. // Густы, спорны. Багаты дождж. □ Колерамі вясёлкі адбіваліся сонечныя праменні ў багатай расе. Дуброўскі. // Вельмі добры, дасканалы. І сам дырэктар, і ўсе механізатары стараліся ўзяць ад багатай тэхнікі ўсё, што магчыма. Шахавец. // Наварысты, смачны (пра страву). [Дзятліха] як ніколі багатага баршчу наварыла. Мележ. // Буйны, важкі. Рабіна ля школы звесіла свае багатыя ярка-чырвоныя гронкі. Кавалёў.

3. Які вызначаецца раскошай аздаблення, убрання або каштоўнасцю матэрыялу. Багаты сервіз. Багатае выданне. Багаты касцюм. // Які характарызуецца велічнасцю, разнастайнасцю, насычанасцю. Нешта казачнае бачу я ў багатых колерах неба... Бядуля. // Густы, пышны (пра валасы). Хомчык бачыў, як.. [Аксеня] распусціла свае багатыя валасы, якія закрывалі спіну. Пестрак.

4. Які адпавядае высокім патрабаванням, змяшчае ў сабе многа ўнутраных якасцей. Багаты голас. Багатая мова. // Рознабаковы, разнастайны. Багатая натура, міміка, фантазія. // З глыбокім сэнсам, змястоўны. Багатая кніга. // З вялікімі магчымасцямі. Багатыя перспектывы. // Заснаваны на шматгадовай практыцы. Багаты вопыт. Багатыя традыцыі.

•••

Заднім розумам багаты — пра таго, хто прымае запозненае рашэнне.

Чым багаты, тым і рады — форма ветлівага запрашэння.

Чым хата багата гл. хата.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)