гісто́рыя

(лац. historia, ад гр. historia)

1) працэс развіцця прыроды і грамадства;

2) навука аб развіцці чалавечага грамадства (напр. г. Беларусі);

3) навука, якая вывучае паслядоўнае развіццё якой-н. галіны ведаў (напр. г. літаратуры, г. тэатра);

4) апавяданне (напр. забаўная г.);

5) здарэнне, выпадак (напр. непрыемная г.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ды́геры

(англ. diggers = літар. капальнікі)

прадстаўнікі сялянскага руху ў перыяд Англійскай рэвалюцыі 17 ст., якія абвясцілі праграму стварэння бяскласавага грамадства.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

інфраструкту́ра

(ад лац. infra = пад + structura = будова)

сукупнасць прадпрыемстваў, устаноў, сістэм кіравання, сувязі і інш., якія забяспечваюць дзейнасць грамадства або якой-н. яго сферы (напр. і. грамадства, і. транспарту, і. энергазабеспячэння).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

палажэ́нне, ‑я, н.

1. Звод законаў, правіл па пэўнаму пытанню. Палажэнне аб выбарах.

2. Думка або сцверджанне, якія ляглі ў аснову чаго‑н.; тэзіс. Асноўныя палажэнні праекта. □ К. Маркс ў сваёй рабоце «Крытыка Гоцкай праграмы» упершыню ў гісторыі сфармуляваў навуковыя палажэнні аб дзвюх фазах развіцця камуністычнага грамадства. Лушчыцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

апазі́цыя, ‑і, ж.

1. Супрацьпастаўленне сваіх поглядаў, сваёй палітыкі якой‑н. іншай палітыцы, іншым поглядам; супрацьдзеянне, супраціўленне.

2. Група людзей ўнутры якога‑н. грамадства, арганізацыі і пад., якая супрацьпастаўляе свае погляды, сваю палітыку поглядам, палітыцы большасці. Парламенцкая апазіцыя. □ Імкнучыся перашкодзіць перамозе апазіцыі, улады Дамініканскай Рэспублікі рэзка ўзмацнілі рэпрэсіі. «Звязда».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жыццёвы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да жыцця, звязаны з жыццём (у 2, 4 і 6 знач.). Жыццёвыя працэсы. Жыццёвы шлях. Жыццёвы ўзровень.

2. Важны, істотны для жыцця, неабходны для грамадства. Жыццёвыя цэнтры краіны. Жыццёвыя інтарэсы.

3. Які адпавядае рэчаіснасці, узяты з жыцця; праўдападобны. Жыццёвы вобраз. Жыццёвая сітуацыя.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзі́касць, ‑і, ж.

1. Уласцівасць і стан дзікага (у 1–6 знач.).

2. Устарэлая назва першага перыяду ў развіцці першабытнага грамадства (уведзеная вучоным Л. Морганам). Парная сям’я ўзнікла на мяжы паміж дзікасцю і варварствам, у большасці ўжо на вышэйшай ступені дзікасці, толькі дзе-нідзе на ніжэйшай ступені варварства. Энгельс.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дыяле́ктыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.

1. У марксісцкай філасофіі — навука пра найбольш агульныя законы руху і развіцця прыроды, грамадства і мыслення, тэорыя і метад пазнання і рэвалюцыйнага пераўтварэння рэчаіснасці.

2. Працэс руху, развіцця чаго‑н. Дыялектыка пазнання. Дыялектыка гісторыі.

3. Уст. Уменне спрачацца, прымяняць лагічныя довады ў спрэчках.

[Грэч. dialektikē.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

публі́чны, ‑ая, ‑ае.

1. Які адбываецца ў прысутнасці публікі, людзей; адкрыты. Публічная лекцыя. □ Паэт [Максім Танк] перакладаў вершы Пушкіна на беларускую мову яшчэ ў давераснёўскі перыяд, выступаў з іх публічным чытаннем. Бугаёў.

2. Прызначаны для шырокага кола людзей, грамадства, для грамадскага карыстання. Публічная бібліятэка. Публічная выстаўка.

•••

Публічны дом гл. дом.

[Ад лац. publicus — грамадскі.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ры́мскі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да Рыма, рымлян. Рымскі тэатр. Рымскае грамадства. // Уласцівы рымлянам, такі, як у рымлян. Рымскі нос. □ Палкія вочы, рымскі профіль, малыя поўныя губы, роўны, прыўзняты злёгку нос. Гартны.

2. Каталіцкі. Рымскі папа. Рымская царква.

•••

Рымскае права гл. права.

Рымскія лічбы гл. лічба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)