археалагічная культура эпохі мезаліту (каля 8—6-га тыс. да н.э.) на тэр. Волга-Камскага міжрэчча. Назва ад стаянкі каля в. Бутава Старыцкага р-на Цвярской вобл. Насельніцтва вяло рухомы лад жыцця. Аснова гаспадаркі — паляванне. Для бутаўскай культуры характэрны крамянёвыя разцы акруглыя і з неапрацаванай пляцоўкай, геам. мікраліты (на познім этапе), вербалістыя і тронкавыя наканечнікі стрэл. У фарміраванні бутаўскай культуры значную ролю адыгралі познасвідэрскія і арэнбургскія элементы.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
base
I[beɪs]1.
n.
1) падста́ўка f.; ба́за f., падно́жжа n. (гары́)
2) Tech. стані́на f.
3) асно́ваf., гало́ўны пры́нцып, зыхо́дны пункт
to assume as a base — прыня́ць за асно́ву
4) Arch. п’едэста́л -у m., цо́каль -ю m.; ба́зіс -у m. (калёны); фунда́мэнт -у m., падму́рак -ку m. (буды́ніны)
5) Chem.асно́ваf.
6) (у бэйсбо́ле) ба́за f., “дом”
7) Milit. апэрацы́йная ба́за
8) Geom.асно́ваf. (трохку́тніка)
2.
adj.
гало́ўны, асно́ўны
3.
v.t.
1) рабі́ць фунда́мэнт, ствара́ць асно́вы
2) базава́цца, абапіра́цца
to be based on — абапіра́цца на што
•
- get to first base
- off base
- touch base with
II[beɪs]1.
adj.
1) ні́зкі; нікчэ́мны
2) про́стага пахо́джаньня
3) невысакаро́дны (пра жале́за, медзь)
4) нелітарату́рны; неклясы́чны, вульга́рны
base Latin — вульга́рная лаці́на
5) непаўнава́ртасны
base coin — фальшы́вая, падро́бленая манэ́та
6) басаві́ты (го́лас)
2.
n.
а) бас -а m. (го́лас)
б) сьпява́к
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ёга
(санскр. yōga = засяроджанне, сузіранне)
вучэнне аб метадах і прыёмах кіравання псіхікай і псіхафізіялогіяй чалавека як аснова старажытнаіндыйскіх рэлігійна-філасофскіх сістэм; сцвярджае, што шляхам дыхальных, фізічных і маральных трэніровак можна выйсці з-пад улады пачуццяў і законаў прыроды.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Стамаўка́ ‘вертыкальна’ (лід., Сл. ПЗБ). Параўн. укр.дыял.ста́млять ‘вертыкальна’, паўн.-рус.стамико́м ‘строма, стаўма’, стами́к ‘вертыкаль; апорны брус’, ‘стромая гара’, першапачаткова *stamъ, роднаснае літ.stomuõ ‘постаць, рост’, лат.stãmenis ‘тулава’, ц.-слав.устаменити ‘паставіць’, лац.stāmen ‘аснова ставаў’, гоц.stōma ‘фундамент; падножжа’; далей звязана з стаць, стаяць; гл. Траўтман, 282; Фасмер, 3, 745.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Булдоўнік1 ’расліна Cirsium arvense, бадзяк палявы’ (гл. Кіс.). Напэўна, расліна так названа паводле сваіх круглых кветак-галовак. Параўн., напр., яе назвы ва ўкр. мове, якія адлюстроўваюць гэту прыкмету: головатник, наголоватень, наголоватка (Макавецкі, Sł. botan., 99). У бел. мове тут выступае тая ж асновабулд-, што азначае круглыя, пузатыя прадметы (гл. булд-, булдава́, булды́р, булды́га і г. д.) і ’сустракаецца ў іншых назвах раслін (гл. булдоўка). Менш верагоднай здаецца здагадка, што булд‑(оўнік) < *будл‑(оўнік) < *бодл‑(оўнік); параўн. укр. назвы для Cirsium arvense тыпу бодлак (ад бод‑ ’калоць’).
Булдоўнік2 ’расліна Pulsatilla patens L., сон раскрыты’ (Кіс.). Назва (асновабулд- ’штосьці круглае, збанкаватае, выпуклае’; гл. булд-, булдава́, булды́р, булды́га, а таксама іншыя назвы раслін: булдоўка гарлачык жоўты’ і булдоўнік ’бадзяк палявы’) паводле збан-кападобнай, як у цюльпана, кветкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бала́каць (Нас., БРС, Бір. Дзярж., ДАБМ, 915). Рус.бала́кать, укр.бала́кати, польск.bałakać. Аснова*bal‑, мабыць, расшыраны і.-е. корань *bhā‑ ’гаварыць’ (гл. ба́іць, ба́яць). Але не выключаецца і гукапераймальнае яе паходжанне (параўн. балабо́ніць, балабо́ліць). Гл. Праабражэнскі, 1, 13; Махэк₁, 33. Вельмі няпэўная этымалогія Смаль–Стоцкага (< *ba‑kati, ад выклічніка ба!), Slavia, 5, 10. Сюды і бала́ка ’гаварун’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Булдава́ ’булава’, булдаве́шка (Бяльк., Шат., Касп.). Параўн. рус.дыял.булдавёха ’вялікі абрубак дрэва’, булда́вка *’вялікая палка (пастуха)’. Бясспрэчна, кантамінацыя двух асноў: балд‑а́ і бул‑ава́. Гэта кантамінаваная новая асновабулд- дае шмат іншых вытворных са значэннем ’штосьці круглае, вялікае, пузатае і да т. п.’ Параўн., напр., назвы раслін на булд-. Краўчук, БЛ, 1975, 7, 66–67.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мерці, мерць ’гінуць, паміраць’ (ТСБМ, Нас., Растарг., ТС), віл.мярці́ ’тс’ (Сл. ПЗБ), укр.ме́рти, польск.mrzeć (< mier‑ć), чэш.mříti, ст.-чэш.mřieti, umierati, а ў іншых слав. мовах з ‑і‑ (бел.паміраць, рус.умирать, славен.umírati і інш.). Да прасл.mer‑ti, аснова якога mer‑ чаргуецца з mьr‑ і mor‑ (Махэк₂, 382; Брукнер, 346–347).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мядзвя́нарасі ’падзь’ (бар., Сл. ПЗБ). Да мёд (гл.). Параўн. лудз., віл., глыб., воран., ашм.мядовая (медавия) раса ’тс’ (там жа). и‑аснова лексемы мёд абумовіла з’яўленне ‑в‑ перад суфіксам ‑ян‑ (насуперак правілу: аўсяны, бульбяны). Гэтак жа яшчэ ст.-рус.медвеный, медвяный ’які адносіцца да мёду’ (XII ст. > XVI ст.), медвеная роса ’падзь’ (алан., XVII ст.).