вадаро́д, ‑у, М ‑дзе, м.

Хімічны элемент, лёгкі газ, які ў злучэнні з кіслародам утварае ваду. Перакіс вадароду. Хлорысты вадарод вадарод.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

закіпяці́ць, ‑пячу, ‑пяціш, ‑пяціць; зак., што.

Награваючы, давесці да стану кіпення; прыгатаваць кіпячэннем. Зноў расклалі агонь, закіпяцілі ваду, напіліся чаю. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

грузі́ла, ‑а, н.

Груз (кавалачак волава, камень і пад.), які прымацоўваецца да вуды або сеткі для лепшага апускання іх у ваду.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

засо́лены, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад засаліць.

2. у знач. прым. З павышанай колькасцю мінеральных солей (пра глебу, ваду).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́купаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

Акунаючы ў ваду, асвяжыць; вымыць, памыць. Выкупаць коней у рацэ. Выкупаць дзіця ў начоўках.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вада́, -ы́, ДМ -дзе́, мн. во́ды, вод і -аў, ж.

1. Празрыстая бясколерная вадкасць, якая ўяўляе сабой хімічнае злучэнне вадароду і кіслароду.

Шклянка вады.

Марская в.

2. (звычайна з азначэннем). Напітак, тэхнічныя растворы.

Газіраваная в.

Мінеральная в.

Вапнавая в.

3. Водная паверхня ракі, возера, мора і пад., а таксама яе ўзровень.

Падарожнічаць па вадзе.

Высокая в.

Дастаўляць грузы вадой.

4. мн. Водная прастора якога-н. раёна.

Тэрытарыяльныя воды.

Унутраныя воды.

5. мн. Плынь, хвалі, водная маса.

Глыбокія воды.

Воды Нёмана.

6. мн. Мінеральныя крыніцы, курорт з такімі крыніцамі.

Лячыцца на водах.

Мінеральныя воды.

7. перан., адз. Пра наяўнасць пустога, беззмястоўнага шматслоўя ў дакладзе, лекцыі і пад. (разм.).

Не даклад, а в.

○

Верхавая вада — вада, якая сцякла ў рэчку пасля дажджу ці ўтварылася з расталага снегу.

Жоўтая вада — хвароба вачэй, пры якой зрэнка набывае жоўты колер.

Цёмная вада — слепата, выкліканая атрафіяй зрокавага нерва.

◊

Таўчы ваду ў ступе або насіць ваду ў рэшаце (разм.) — займацца пустымі справамі, марнай працай.

Вадой не разліць (не разальеш) каго — пра неразлучных сяброў.

Як у ваду глядзеў — быццам загадзя ведаў.

Вады (нікому) не замуціць — не зрабіць шкоды.

Выйсці сухім з вады — застацца непакараным.

Віламі па вадзе пісана — пра што-н. маламагчымае, няпэўнае.

Ліць ваду на млын чый, каго — прыводзіць доказ або дзейнічаць на чыю-н. карысць.

Вывесці на чыстую ваду каго-н. — выкрыць чые-н. нядобрыя ўчынкі).

Цішэй вады, ніжэй травы — пра сціплага, вельмі спакойнага, ціхага чалавека.

|| памянш.-ласк. вадзі́ца, -ы, ж. (да 1 знач.; разм.) і вадзі́чка, -і, ДМ -чцы, ж. (да 1 знач.; разм.).

|| прым. во́дны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.) і вадзяны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

Водны шлях.

Водны раствор.

Водны спорт.

Вадзяная пара.

Вадзяны павук.

Вадзяны млын.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Лапаткава́ць ’паглыбляць барозны для сцёку вады пасля сяўбы жыта’ (Жд. 1), ельск. ’спускаць ваду з града ў’ (Выг.). Да лапата (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

бакшто́ў

(гал. bakstouw)

канат або трос, які выпускаецца з кармы для буксіравання суднаў, прывязвання спушчаных на ваду шлюпак і інш.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

калья́н

(тур. kalyan, ад перс. kalyan)

курыльная прылада, у якой тытунёвы дым ачышчаецца, праходзячы праз ваду (распаўсюджана ў народаў Усходу).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

мітру́ля

(н.-лац. mitrula)

сумчаты грыб сям. гелоцыевых, які трапляецца на апалым у ваду лісці дрэў, на ігліцы, мокрай глебе.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)