пуп, ‑а, м.
1. Рубец на сярэдзіне жывата, знак пасля адпадзення пупавіны. Шырокі прарэх адкрывае грудзіну і жывот да самага пупа. Колас. Пуп.. [цяля] прымарозіла, як яшчэ пад каровай было, і стаў гнісці жывот. Ермаловіч.
2. Страўнік у птушак. Курыны пуп. Гусіны пуп.
3. перан. Разм. Круглае або вострае заканчэнне розных прадметаў. Дарабіць пуп у шапцы.
4. перан. Разм. Цэнтр чаго‑н. [Клім:] — Гэта ўсё — вон, пятнаццаты век. Тут пуп калгаса! — і яго рука зрабіла дугу і паказала пальцам сабе пад ногі. Лобан.
•••
Браць на пуп гл. браць.
Ірваць пуп гл. ірваць 1.
Пуп зямлі — пра таго, хто лічыць сябе самым галоўным, цэнтрам чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
take account of
а) браць пад ува́гу што, лічы́цца з чым
б) заўважа́ць; улі́чваць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
сохране́ние захава́нне, -ння ср., неоконч. захо́ўванне, -ння ср.;
зако́н сохране́ния эне́ргии зако́н захава́ння эне́ргіі;
брать на сохране́ние браць на захава́нне;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Падме́цца ’паабяцаць’ (ТСБМ, Янк. 3., Некр.) ’назвацца’ (калі падмеўся грыбам, то лезь у каробачку) (Янк. БП). Да мець (гл.). Адносна семантыкі параўн. чэш. příměti ’заставіць, прымусіць’, літ. im̃tis ’брацца, узяцца за што-н.; браць на сябе адказнасць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перале́злы ’стары’ (астрав., Сцяшк. Сл.). Да пера- і ле́зці (гл.); звычайна аблезлы, разлезлы ’тс’; магчыма, тут мае месца канкурэнцыя прыставак *per‑ і *ab‑, характэрная для балта-славянскага пагранічча, параўн. перамагаць/абмагаць ’браць верх, адолець’ (Непакупны, Связи, 85).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
называ́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1. гл. назвацца.
2. Мець якое-н. імя, прозвішча, якую-н. назву.
Вёска называецца Малінаўка.
3. Браць на сябе выкананне якіх-н. абавязкаў, якой-н. справы.
Згаджаліся многія, але ніхто першым не называўся.
4. у знач. пабочн. сл. Зрабіць не так, як хацелася б, як трэба.
Пры сустрэчы штосьці буркнуў, называецца, прывітаўся.
◊
Што называецца, у знач. пабочн. сл. (разм.) — як кажуць, як прынята гаварыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
напра́мак, -мку, мн. -мкі, -мкаў, м.
1. Лінія руху, бок, у які накіраваны рух, дзеянне.
Ісці ў паўночным напрамку.
Змяніць н.
2. перан. Шлях развіцця чаго-н.
Н. развіцця краіны.
3. Участак фронту.
Баі на заходнім напрамку.
4. Грамадская, навуковая і інш. плынь.
Рэалістычны н. у літаратуры.
5. у знач. прысл. напра́мкам. У кірунку да чаго-н.
Пайсці напрамкам да лесу.
◊
Браць (узяць) напрамак — пачынаць рухацца, ісці ў якім-н. напрамку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
чужы́, -а́я, -о́е.
1. Не ўласны, які належыць каму-н. іншаму, не свой.
Чужая кніга.
Ч. дом.
Не браць чужога (наз.).
2. Не звязаны роднаснымі, сваяцкімі, блізкімі адносінамі.
Акрамя брата і сястры тут былі і чужыя людзі.
3. Які не з’яўляецца месцам пастаяннага жыхарства, радзімай для каго-н.
Чужая старонка.
4. Далёкі па сваіх поглядах, інтарэсах ад чаго-н.
|| наз. чу́жасць, -і, ж. (да 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
кра́сці, краду, крадзеш, крадзе; пр. краў, крала; незак.
1. што. Употай браць, прысвойваць сабе чужое. І ведалі ўсе, што крадзе гэты загадчык усё са складу. Лынькоў.
2. Займацца кражамі, быць злодзеем. Гаспадаркаю ён не займаўся, .. выпіваў, трохі краў і прыставаў да розных цёмных людзей. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
allow [əˈlaʊ] v.
1. дазваля́ць;
Smoking is not allowed. Курыць не дазваляецца;
No dogs allowed. Уваход з сабакамі забаронены.
2. (for) праду́гледжваць; браць пад ува́гу
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)