Verbum

наце́рці, натру́, натрэ́ш, натрэ́; натро́м, натраце́, натру́ць; нацёр, -це́рла; натры́; нацёрты; зак.

1. каго-што. Намазваючы, змазваючы (вадкасцю, маззю і пад.), расцерці.

Н. спіну.

2. што. Начысціць да глянцу, уціраючы што-н. (фарбу, воск і пад.).

Н. паркет.

3. што. Пашкодзіць, прычыніць боль трэннем, пакінуць след ад трэння.

Н. нагу.

4. чаго. Надрабніць на тарцы ў якой-н. колькасці.

Н. бульбы.

5. чаго. Нарыхтаваць у якой-н. колькасці, ачышчаючы ціскам, трэннем ад цвёрдых частачак (пра лён, каноплі і пад.).

|| незак. націра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| звар. наце́рціся, натру́ся, натрэ́шся, натрэ́цца; натро́мся, натраце́ся, натру́цца; нацёрся, -це́рлася; натры́ся (да 1 знач.); незак. націра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1 знач.).

|| наз. націра́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

наско́чыць, -ко́чу, -ко́чыш, -ко́чыць; зак.

1. на каго-што. З ходу, з разгону наткнуцца на каго-, што-н.

Н. на плот.

2. на каго (што). Раптоўна накінуцца, напасці на каго-н.

Мядзведзь наскочыў на чалавека.

3. Нечакана з’явіцца (прыехаць, прыйсці і пад.).

Партызаны наскочылі з лесу.

4. перан. Раптоўна ўзнікнуць, пачацца і г.д. (пра вецер, мяцеліцу і пад.).

Наскочыў мароз.

5. Пра час, пару года: хутка надысці, настаць (разм.).

А тут і жніво наскочыла.

на́зва, -ы, мн. -ы, -аў, ж.

1. Абазначэнне словам прадмета, з’явы, паняцця і пад.; найменне чаго-н.

Прысвоіць назву плошчы. «Курган» — н. паэмы Янкі Купалы.

Бабуля ведала назвы ўсіх мясцовых раслін.

2. часцей мн. Асобнае выданне (кніга, часопіс і пад.), незалежна ад колькасці тамоў, з якіх яно складаецца.

У бібліятэцы 50 тысяч назваў, 80 тысяч тамоў.

◊

Адна толькі назва (разм., неадабр.) — аб кім-, чым-н., што не адпавядае свайму прызначэнню.

Адна толькі н. што каваль.

блі́снуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак. і аднакр., чым і без дап.

1. Ярка засвяціцца, заззяць (пра маланку, сонца, агонь і пад.).

Бліснула маланка.

2. Паказацца, заблішчаць (пра яркія прадметы).

Бліснула шабля.

3. Зіркнуць (пра імгненны позірк).

Б. вачамі.

4. перан. Ярка праявіцца.

Б. талентам.

5. перан. Прамільгнуць.

Бліснула думка.

|| незак. блі́скаць, -аю, -аеш, -ае (да 1—3 знач.).

◊

Бліскаць вачамі (разм.) — позіркам выяўляць пачуццё гневу, незадаволенасці і пад.

|| наз. блі́сканне, -я, н.

борт, -а, М -рце, мн. барты́, барто́ў, м.

1. Бакавая сценка марскога або рачнога судна, самалёта.

Кінуць за б.

Апынуцца (аказацца) за бортам (таксама перан.: аказацца выключаным з якой-н. справы).

2. Сценка кузава грузавога аўтамабіля, адкрытага таварнага вагона і пад.

Барты грузавіка.

3. Левы або правы край адзення (паліто, пінжака і пад.) з петлямі або гузікамі для зашпільвання.

|| памянш. бо́рцік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 2 і 3 знач.).

|| прым. бартавы́, -а́я, -о́е.

агалі́ць, агалю́, аго́ліш, аго́ліць; аго́лены; зак., каго-што.

1. Зняць адзенне, покрыва, верхні слой і пад.

Вясною аголіцца і выгарыць на сонцы бераг.

2. Пазбавіць дрэвы лісця і пад.

Віхор агаліў таполі.

3. перан. Зрабіць безабаронным, адкрытым для ворага.

А. фронт.

А. левы фланг.

4. перан. Выявіць сваю сутнасць, свой сапраўдны змест; стаць відавочным.

|| незак. агаля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і аго́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. агале́нне, -я, н. і аго́льванне, -я, н.

склада́ны, -ая, -ае.

1. Які складаецца з некалькіх частак, разнастайны па складзе частак і сувязей паміж імі.

Складанае рэчыва.

С. сказ.

2. Цяжкі для разумення, ажыццяўлення і пад.

Складаная матэматычная задача.

Складанае становішча.

Складаная аперацыя.

3. Які спалучае ў сабе розныя, часта супярэчлівыя бакі, рысы (пра характар і пад.).

Складаныя пачуцці і думкі.

4. Які можна складваць дзякуючы рухомаму злучэнню частак.

С. нож.

Складанае крэсла.

|| наз. склада́насць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).