wíchsen

vt

1) чы́сціць (абутак), націра́ць (падлогу)

2) фарбава́ць (вусы)

3)

j-n ~ — разм. адлупцава́ць каго́-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

uwierać

uwiera|ć

незак. ціснуць (пра адзенне, абутак);

buty mnie ~ją — чаравікі мне ціснуць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Трэ́пці ‘стаптаны, зношаны абутак’ (паст., Сл. ПЗБ; чэрык., ЛА, 4). Няясна; відаць, можа быць звязана з трэпаць (гл. трапаць 2) ці трапятаць (гл.), параўн. польск. trzepiot, trzpiot ‘легкадумны, несур’ёзны чалавек’. Меркаванне Грынавяцкене — з літ. trèpčiai ‘тс’ (Сл. ПЗБ, 5, 142) — цяжка прыняць па фанетычных і лінгвагеаграфічных прычынах. Хутчэй кантамінацыя трэ́пы 1 і тапці (гл.) або запазычанне з польск. trepcie (Вілен. сл.), мн. л. ад trepek, trepka ‘прымітыўны абутак на драўлянай падэшве, прымацоўваўся да нагі пры дапамозе раменьчыкаў’, гл. наступнае слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Танке́ткі ’лёгкі жаночы абутак, басаножкі’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл.), танке́тка ’суцэльная падэшва, якая патаўшчаецца ад наска да пяткі’ (ТСБМ). Вобразнае збліжэнне з танке́тка ’лёгкая баявая гусенічная бронемашына’ (ТСБМ), памянш. ад танк (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

абтрапа́ны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад абтрапаць.

2. у знач. прым. Паношаны, падраны ад доўгага ўжывання. [Чыжык] найбольш дзівіўся на схуднелыя твары новых сяброў, на абтрапанае, бруднае адзенне, на абутак, з-пад падэшваў якога відаць былі босыя ногі. Лупсякоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прэ́ліна, ‑ы, ж.

Разм.

1. Прэлае месца на скуры. Здалося, што з балотнай вадою сплыло з ног усё: і цяжкі размяклы абутак, і .. боль прэліны, і ламота ў суставах. Кулакоўскі.

2. Тое, што і прэласць. З ракі патыхае прэлінаю. Барадулін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

штры́пка, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.

Кавалак тасьмы, які прышываецца знізу да калашыны штаноў і працягваецца пад ступню ці абутак. [Юстын:] — На адной назе ў яго [памешчыка] чаравік жоўты, а другая — басанож, і толькі белая штрыпка ад штаноў матляецца... Стаховіч.

[Ням. Strippe.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зле́зці, -зу, -зеш, -зе; злез, зле́зла; злезь; зак.

1. Сысці, спусціцца, прытрымліваючыся рукамі, нагамі.

З. з дрэва.

З. з калёс.

2. Пра пасажыра: выйсці, даехаўшы да якога-н. месца (разм.).

На наступным прыпынку злезем.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адстаць, адваліцца.

Скура злезла.

Фарба злезла.

4. Зняцца (пра адзенне, абутак; разм.).

Бот злез з нагі.

|| незак. зла́зіць, зла́жу, зла́зіш, зла́зіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

уздзе́ць, -е́ну, -е́неш, -е́не; -е́нь; -е́ты; зак., што на каго-што.

1. Надзець, нацягнуць (адзенне, абутак і пад.).

У. боты на ногі.

2. Павесіць, начапіць, прымацаваць да чаго-н.

У. рукзак на плечы.

У. пятлю на крук.

3. Насадзіць на вастрыё, стрыжань, праколваючы, надзець на што-н.

У. кола на вось.

У. кавалак мяса на відэлец.

|| незак. уздзява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

нале́зці, -ле́зу, -ле́зеш, -ле́зе; нале́з, -зла; -ле́зь; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Улезці куды-н. у вялікай колькасці.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), каго-што. Пра адзежу, абутак: надзецца.

Боты не налезлі на ногі.

3. на каго-што і без дап. Насунуцца, наваліцца на каго-, што-н.

Льдзіна налезла на льдзіну.

|| незак. нала́зіць, -ла́жу, -ла́зіш, -ла́зіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)