Барэткі жаночыя туфлі’ (Касп.). Рус. дыял. баре́тки ’розныя віды жаночага абутку’ (смал., тул., свярдл., ярасл. і г. д.), баре́ты ’модныя чаравікі’ (данское). Паводле Шанскага, 1, Б, 43, магчыма, запазычанне з ісп. мовы (ісп. barreta ’скураная сцілка’). Няпэўна. Параўн. рус. дыял. баре́товый ’скураны’ (?): Надевал перчаточки баретовые (з песні). Зыходзячы з рус. дыял. варыянта буре́тки ’жаночы абутак’, можна лічыць, што слова таго ж паходжання, што і рус. буре́т, польск. burat, buret, boradek, boratek ’гатунак баваўнянай ці шарсцяной або шаўкова-шарсцяной матэрыі, якая мела ўзоры і зажывалася на парцьеры і для пакрыцця мэблі’ (а гэта з франц. burat, італ. buratto; Варш. сл., 1, 190, 235, 236). Тады значэнне ’скураны абутак’ другаснае, а першаснае ’абутак з матэрыі’ (гэта значэнне яшчэ вядома ў рус. гаворках). Таксама рус. перчаточки баретовые хутчэй за ўсё ’пальчаткі з матэрыі барету’ (гл. Краўчук, БЛ, 1973, 4, 69).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лыча́к ’кароткая вяроўка з пятлёй (Бяльк., Нар. Гом.), рус. наўг., урал. лычаг ’вяроўка з лыка’, калін. лыча́га ’кара з ліпы’, укр. лича́к ’вяроўка з лыка’, ’лыганы лапаць’, ’абутак з лыка’. Да лыка 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нале́зці
1. (надзецца – пра абутак, вопратку):
паліто́ не наляза́е der Mántel passt nicht;
2. разм (набіццаў вялікай колькасці) zusámmenkriechen* vi (s)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
jelly [ˈdʒeli] n.
1. BrE жэле́
2. джэм
3. лёгкі пла́стыкавы пля́жны абу́так
♦
be/feel like jelly (пра ногі) слабе́ць (з-за таго, што чалавек нервуецца);
My legs turned to jelly. Ногі ў мяне сталі як быццам з ваты.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
стапта́цца, стопчацца; зак.
Знасіцца, збіцца, скрывіцца, стаць непрыгодным для носкі (пра абутак). У Мінску я адпачыў і набыў сабе новыя шчыблеты, бо старыя стапталіся дарэшты. Бажко. [Партызаны] зноў у дарозе. І ўдзень і ўначы ідзе дробны золкі дождж. Нізка над зямлёй бягуць свінцовыя хмары. Восень. Да ўсяго, вопратка наша парвалася, абутак стаптаўся. Дзенісевіч. // Стаць непрыгодным ад доўгага карыстання (пра тое, па чым ходзяць). Стаптаны дыван. □ Прыступкі ганка раней былі белыя, мармуровыя, ды, відаць, стапталіся: заменены гранітам. «Маладосць». // перан. Пастарэць, аслабець, змарнець. Ляцеў дамоў і дома заўважаў, Што ўжо зусім стапталася бабуля І пастарэў, і занядужаў бацька. Чэрня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кату́рн ’катурн’ (ТСБМ, БРС). Рус. кату́рны ’абутак антычных артыстаў’, укр. кот́урни, польск. koturny, чэш. kothurny, балг. коту́рна і г. д. У бел. мове, магчыма, непасрэднае запазычанне з рус. мовы. У рус. мове слова з’явілася ў канцы XVIII ст. (упершыню адзначаецца ў слоўніку ў 1803–1804 гг.). Паводле Шанскага, 2, К, 360, запазычанне з лац. або грэч. мовы. Параўн. ст.-грэч. назву κόθορνος ’высокі паляўнічы бот’, потым ’высокі абутак трагічных акцёраў’ (адсюль лац. cothurnus ’тс’). Гл. яшчэ Encyklopedie antiky. — Academia, Praha, 1974. с. 313; Lexikon der Antike. — Leipzig, 1979, с. 296–297.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
niedobry
niedobr|y
нядобры, дрэнны; кепскі;
~e obuwie — нядобры (дрэнны) абутак;
~y człowiek — дрэнны чалавек
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
апушы́ць, -шу́, -шы́ш, -шы́ць; -шы́м, -шыце́, -ша́ць; апу́шаны; зак., што.
1. Абшыць па краях футрам (адзенне, абутак).
А. паліто.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра снег, іней: зацерушыць, абсыпаць.
Іней апушыў дрэвы прысад.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрыць, акружыць пушком, чым-н. пушыстым.
|| незак. апу́шваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. апу́ха, -і, ДМ апу́се, ж. (да 1 знач.) і апу́шванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
панасі́ць, -нашу́, -но́сіш, -но́сіць; -но́шаны; зак.
1. каго-што. Перанесці з аднаго месца ў другое ўсіх, многіх ці ўсё, многае.
П. сена ў копы.
2. што. Давесці да непрыгоднага для нашэння стану (пра вопратку, абутак; разм.).
3. каго-што. Ходзячы на працягу якога-н. часу, патрымаць на руках каго-, што-н.
П. дзіця.
4. што. Пахадзіць у чым-н., у якім-н. адзенні.
П. сестрыну сукенку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
цяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. каго-што. Тое, што і цягнуць (у 1, 2, 4, 6 і 13 знач.) з той розніцай, што цягаць абазначае шматразовае дзеянне, якое адбываецца ў розны час і ў розных напрамках.
2. каго-што. Красці.
Ліс цягае куранят.
3. што. Насіць доўгі час (пра адзенне, абутак; разм.).
Пяты год чаравікі цягае.
4. каго-што. Валачы па зямлі.
Ц. хустку па зямлі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)