Лупе́ж ’рабунак, грабеж’ (Гарэц., Дразд.), лупе́жыць купіць скуру, жорстка караць’, ’абдзіраць, браць хабар, вялікія працэнты’, лупе́жнік ’хабарнік, абірала’ (Нас.), смал. лупе́жить ’лупцаваць’, ст.-бел. лꙋпежь ’тс’, лупежники ’ліхвяры, хабарнікі’ (XVI ст.). Укр. лупі́ж, рус. лупёж, ст.-рус. лупежь; польск. łupież, чэш. loupež, славен. lupež, серб.-харв. лу́пеж, ц.-слав. лупежь. Прасл. lupežь ’лупленне кары, скурыў ’тое, што аблуплена, абадрана, што злушчылася’ > ’тое, што нарабавана’ (Слаўскі, 5, 335–337). Да луп 2 (гл.). Аб суфіксе ‑еж гл. Сцяцко (Афікс. наз., 85).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перажы́так ’тое, што захавалася ад мінулага і не адпавядае сучасным нормам’ (ТСБМ), перажы́тасць ’перажытак’ (Яруш.), перажы́так і перажы́ткі ’перажыванне, тое, што ў жыцці давялося перажыць’ (валож., Жыв. сл.), перажы́ткі ’хваляванне, турботы’ (паст., Сл. ПЗБ), перажы́ты, перажыву́шчы ’той, хто вельмі хвалюецца’ (маст., ашм., паст., Сл. ПЗБ), перэжы́тка ’перажыванне’, перэжы́точно ’цяжка, хвалююча’ (ТС). Укр. пере́жи́ток, рус. пережи́ток ’переживания’, польск. przeżytek ’перажытак’, чэш. přežitek, славац. prežitok ’тс’, prežitosť ’устарэласць’. Прасл. *per‑žit‑ъkъ ’перажыванні, якія прыйшлося перажыць у жыцці’, пазней — ’перажытак’. Да пера- і жыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
недаме́рак, -рка, мн. -ркі, -ркаў, м.
1. Тое, што не мае належнага або нармальнага памеру.
2. Абутак і вопратка большага памеру, чым дзіцячы, і меншага, чым дарослы (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
падзе́я, -і, мн. -і, падзе́й, ж.
Тое, што адбылося, тая ці іншая значная з’ява, факт грамадскага, асабістага жыцця.
Гістарычная п.
Сямейная п.
Міжнародныя падзеі.
|| прым. падзе́йны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
мату́ля, -і, мн. -і, -ту́ль, ж.
Тое, што і мама.
|| прым. мату́лін, -а.
|| ласк. мату́лька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек, ж. (разм.); прым. мату́льчын, -а (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
мя́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.
1. Машына для размякчэння якой-н. сыравіны (скур і інш.) з мэтай далейшай апрацоўкі.
2. Тое, што і церніца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
дурні́ла, -ы, Д -у, Т -ам, М -е, м.; ДМ -е, Т -ай (-аю), ж., мн. -ы, -ні́л (разм., лаянк.).
Тое, што і дурань (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вызнача́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Тое, што вызначае, выражае сабой што-н. (кніжн.).
Рытмічны в.
2. Кніга для даведак пры вызначэнні чаго-н. (спец.).
В. раслін.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вы́красці, -краду, -крадзеш, -крадзе; вы́краў, -крала; вы́крадзі; вы́крадзены; зак., каго-што.
Украсці тое, што ахоўваецца.
В. сакрэтныя паперы.
|| незак. выкрада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і выкра́дваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вялі́касць, -і, ж.
1. Тое, што і веліч (у 2 знач.).
2. Тытулаванне манархаў і іх жонак (у спалучэнні з займеннікамі «ваша», «іх», «яго», «яе»).
Яго імператарская в.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)