żółtodziób
м. іран. жаўтароты, малакасос; студ. жарг. студэнт-першакурснік
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Бог. Рус. бог, укр. біг, польск. bóg, чэш. bůh, ст.-слав. богъ, балг. бог, серб.-харв. бо̑г і г. д. Прасл. *bogъ. Роднасныя словы перш за ўсё ў інда-іран. мовах: ст.-інд. bhágas ’той, хто абдорвае, дае даброты, уладыка’, ст.-іран. baɣa ’бог’, ст.-перс. baga‑ (ст.-інд. bhájati ’дае, дзеліць’, грэч. φαγεῖν ’есці’). Першапачатковае значэнне ’той, што надзяляе’. Параўн. ст.-інд. bhágaḥ ’багацце; шчасце’, ст.-іран. baɣa‑, baga‑ доля’. Версію аб запазычанні прасл. слова з іран. моў фанетычна давесці немагчыма (а толькі з культ.-гіст. меркаванняў). Бернекер, 67; Траўтман, 23; Праабражэнскі, 1, 33; Слаўскі, 1, 40; Машынскі, Pierw., 92; Фасмер, 1, 181–182. Гл. яшчэ Meriggi, ЗФЛ, VIII (1965), 43; Бенвяніст, Зб. Якабсону, 1, 202; Жукуа, Sprache, 11, 131 і наст. Падрабязна Трубачоў, Этимология, 1965, 25–31, які мяркуе, што пакуль няма даных, каб адказаць на пытанні, ці запазычана слав. bogъ з іранскага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ля́віца (іран.) ’рот’ (Сцяшк.). Няясна. Магчыма, звязана генетычна з рус. пск. ла́вики ’дзясна’, алан. лавла́ка ’тс’, ’сківіца’ (?).
Лявіца ’ільвіца’ (Кліх). Да леў (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тапто́рыць ’празмерна многа класці’, іран. ’есці’, тапто́рыцца ’напіхвацца, накладвацца’ (Юрч. Вытв.). Экспрэсіўнае ўтварэнне ад тапта́ць 1 (гл.), да словаўтварэння параўн. бухцець > бухторыць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ара́кул, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Месца, храм, дзе ў Старажытнай Грэцыі, Рыме, краінах старажытнага Усходу жрацы прарочылі ад імя Бога.
Дэльфійскі а.
2. У антычным свеце: жрэц-прадказальнік волі бажаства, які даваў адказы на розныя пытанні.
3. перан. Пра таго, чые меркаванні прызнаюцца бясспрэчнай ісцінай (іран.).
|| прым. ара́кульскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
сано́ўнік, ‑а, м.
У дарэвалюцыйнай Расіі і за мяжой — вяльможа з высокім санам, з высокім становішчам. Не менш як 60 скаргаў і прашэнняў паслала [Ганна] царскім саноўнікам. «Полымя». // Іран. Пра работніка, які зазнаўся на высокай пасадзе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Literát
m -en, -en
1) літара́тар, пісьме́ннік
2) іран. інтэліге́нт
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Geschréibsel
n -s
1) мазня́; кара́кулі
2) разм., іран. пісані́на
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
аўгу́р, ‑а, м.
1. У Старажытным Рыме — жрэц, які тлумачыў уяўную волю багоў па шчабятанню і палёце птушак.
2. Іран. Пра таго, хто свае спецыяльныя веды ператварае ў тайну, хто робіць выгляд, што ведае асаблівыя тайны.
[Лац. augur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ме́нтар, ‑а, м.
1. Уст., іран. Настаўнік, выхавальнік, кіраўнік. Мой добры, мой даўні ментар, Настаўнік мае хады. Таўбін.
2. Спец. Чаранок (галінка), які прышчэпліваецца расліне для атрымання ў гібрыдзе якасцей, уласцівых дрэву, з якога ўзяты чаранок.
[Ад імя Ментара — выхавальніка Тэлемака, сына Адысея з паэмы Гамера «Адысея».]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)