се́йшы

(фр. seiches)

стаячыя хвалі ў закрытых водных басейнах (азёрах, унутраных морах), калі адбываецца вагальны рух усёй масы вады, а паверхня вадаёма набывае ўхіл то ў адзін, то ў другі бок.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Ка́тэр ’катэр’ (ТСБМ, БРС). Рус. ка́тер, укр. ка́тер. У рус. мове запазычанне з англ. cutter ’тс’ у Пятроўскую эпоху азначала ’вялікая вёславая лодка, аднамачтавае судна’. Англ. cutter вытворнае ад cut ’рэзаць’; першапачаткова катэр ’судна, якое рэжа хвалі’. Упершыню фіксуецца ў пісьме князя Далгарукава Пятру I у 1714 г. Неабгрунтаваным было меркаванне Міклашыча аб магчымым паходжанні слова ка́тэр ад назвы галеры ка́торга (< с.-грэч. κάτεργον). Таксама няпэўнымі трэба лічыць параўнанні з гал. kotter або ням. Kutter (з фанетычных прычын). Параўн. Фасмер, 2, 210; Шанскі, 2, К, 95–96.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

хвалярэ́з, ‑а, м.

Спец. Гідратэхнічнае збудаванне (дамба, вал і пад.), якія ахоўваюць месца стаянкі суднаў ад дзеяння хваль. Мора глуха зараўло, навалілася на хвалярэзы. Васілевіч. Сцяна — калісьці магутная, з байніцамі і хвалярэзамі з нахіленых паляў. Аб вострыя, калісьці грозныя, канцы іх мірна плёхаюць узнятыя ветрыкам, хвалі. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шторм, ‑у, м.

Моцны вецер, бура на моры, акіяне, вялікім возеры. Пурга ў паветры, Шторм на моры, А сэрца прагне цеплыні. А. Александровіч. Паўночнае мора сустрэла нас штормам. Панчанка. Хвалі білі ў бераг усё часцей і часцей: па ўсяму відаць было, што хутка пачнецца шторм. Кулакоўскі.

[Гал. storm.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

zúwälzen

vt

1) падко́чваць; каці́ць (хвалі)

j-m éine Schuld ~ — звалі́ць віну́ на каго́-н.

2) зава́льваць (уваход)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Flut

f -, -en

1) прылі́ў

die ~ steigt [fällt] — вада́ прыбыва́е [спада́е]

2) паво́дка, пато́п; pl хва́лі

4) пато́к (тс. перан.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

бушава́ць

1. (аб стыхіі) bráusen vi, tósen vi, stürmen vimp, wüten vi; hóchgehen* аддз. vi (пра мора); bránden vi (пра хвалі);

2. разм. (буяніць) tóben vi; Skandál machen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

норд, ‑у, М нордзе, м.

Спец.

1. Поўнач, паўночны напрамак.

2. Паўночны вецер. Калісьці я служыў на Каспіі. Мора гэтае вельмі зменлівае. То дзьме «марана» — вецер з поўдня, гонячы невысокія пеністыя хвалі, то раптам пачынае лютаваць шалёны «норд» і так расхвалюе мора, што яно ўскаламуціцца аж да дна. Хомчанка.

[Гал. noord.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перастро́іць, ‑строю, ‑строіш, ‑строіць; зак.

1. каго-што. Змяніць строй, размясціць у страі іначай. Перастроіць батальён. Перастроіць баявыя разлікі. Перастроіць людзей у шарэнгі.

2. што. Пераключыць на іншую хвалю (радыёпрыёмнік і пад.). Перастроіць прыёмнік на кароткія хвалі.

3. што. Настроіць іначай (музычны інструмент). Перастроіць гітару на другі лад.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

касні́к, ‑а, м.

1. Вузкая палоска тканіны, істужка, якая ўплятаецца ў касу ​1. Маня мела чорныя вачаняты, доўгі носік, дзве каштанавыя коскі. У коскі былі ўплецены каснікі. Карпюк.

2. перан. Тое, што мае форму вузкай палоскі, істужкі, нагадвае істужку. Хвалі ўздымаюцца за кармой і расходзяцца доўгімі каснікамі. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)