электрашо́к

(ад электра- + шок)

метад лячэння псіхічных расстройстваў шляхам раздражнення мозгу дазіраванымі разрадамі электрычнага току.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ЗВЫШПРАВО́ДНЫ МАГНІ́Т,

від электрамагніта ці саленоіда, абмоткі якіх зроблены са звышправоднага матэрыялу (гл. Звышправаднікі). Пры кароткім замыканні такой абмоткі наведзены ў ёй эл. ток захоўваецца практычна бясконца доўга.

Магн. поле незатухальнага току, які цыркулюе па абмотцы З.м., выключна стабільнае і пазбаўлена пульсацый. Абмотка З.м. траціць уласцівасці звышправоднасці пры павелічэнні т-ры вышэй за крытычную або пры дасягненні крытычнага току ці крытычнага магнітнага поля. Таму абмоткі З.м. робяць з матэрыялу з вял. крытычнымі значэннямі гэтых параметраў (сплавы ніобій—цырконій Nb—Zr. ніобій—тытан Nb—Ti; злучэнні ніобію з волавам Nb3Sn, ванадыю з галіем V3Ga і інш.). З.м. выкарыстоўваюцца для даследавання магн., эл. і аптычных уласцівасцей матэрыялаў, у эксперыментах па вывучэнні плазмы, атамных ядраў і элементарных часціц, у тэхніцы сувязі, радыёлакацыі і інш.

т. 7, с. 42

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Пры́старанак, прыстаро́нак, прысторо́нок ’застаронак; месца ў гумне паабапал току, дзе складваецца збожжа’ (ТСБМ; в.-дзв., Шатал.; лях., ганц., карэліц., Сл. ПЗБ; Сл. Брэс.; лях., клец., ЛА, 2), пры́старанак, прыстаро́нак, прысторо́нок, прыстуро́нок ’драўляная загародка, якая аддзяляе бок гумна, дзе кладуць збожжа, ад тока’ (слонім., Арх. Бяльк.; Нар. сл.), ’сценка ў два-тры бервяны, якая разгароджвае гумно’ (баран., ваўк., пруж., Сл. ПЗБ), прысторэ́нак ’пабудова са сценамі для гаспадарчых прылад’ (ДАБМ), серб.-харв. прѝстанак ’скат; месца ў старане’. Да старана́ (гл.); кандэнсацыя выразу пры старане, аформленае суфіксам ‑ак.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

БАДО́ (Baudot) Жан Марыс Эміль

(11.9.1845, Маньё, Францыя — 23.3.1903),

французскі вынаходнік у галіне тэлеграфіі. Стварыў першую практычна прыдатную да эксплуатацыі сістэму шматразовага тэлеграфавання перадачай раўнамерных кодавых пасылак эл. току (1874—76). Першыя Бадо апараты пачалі дзейнічаць у 1877 на тэлеграфнай лініі Парыж—Бардо. Імем Бадо названа (1927) адзінка скорасці тэлеграфавання — бод.

т. 2, с. 214

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

размеркава́льнік, ‑а, м.

1. Асоба, якая размяркоўвае што‑н.

2. Установа, якая ведае размеркаваннем каго‑н. (раненых па шпіталях, беспрытульных дзяцей па дзіцячых дамах і пад.).

3. У перыяд існавання картачнай сістэмы — магазін, які адпускаў тавары па пэўных нормах.

4. Спец. Прыстасаванне, машына і пад. для размеркавання чаго‑н. (току, вады, газу і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гальванаско́п

(ад гальвана + -скоп)

прыбор для выяўлення пастаяннага электрычнага току ў ланцугу і вызначэння яго напрамку.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

рэаста́т

(ад гр. rheos = цячэнне + -стат)

прыстасаванне для рэгуліроўкі сілы току і напружання ў электрычным ланцугу.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

электракалары́фер

(ад электра- + каларыфер)

прыбор для награвання паветра цяплом, якое выдзяляецца ў выніку прытоку электрычнага току.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АМПЕ́РА СІ́ЛА,

сіла, што дзейнічае на элемент правадніка з токам у магн. полі. Вызначаецца формулай: dF = ( j × B ) dV , дзе j — шчыльнасць эл. току ў правадніку, Bмагн. індукцыя ў тым пункце прасторы, дзе знаходзіцца элемент аб’ёму правадніка dV, j × B — вектарны здабытак вектараў j і B. Названы ў гонар А.М.Ампера.

Ампера закон.

т. 1, с. 322

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

элеме́нт, -а, М -нце, мн. -ы, -аў, м.

1. Састаўная частка чаго-н.; кампанент.

Культура складаецца з многіх элементаў.

2. Доля, некаторая частка ў складзе чаго-н.

Інтэрнацыянальныя элементы ў беларускай тэрміналогіі.

3. мн. Асновы, пачатак чаго-н. (кніжн.).

Элементы матэматыкі.

4. Пра чалавека, асобу як члена якой-н. сацыяльнай групы.

Прагрэсіўныя элементы грамадства.

5. Простае рэчыва, якое не раскладаецца на састаўныя часткі звычайнымі хімічнымі метадамі (спец.).

Перыядычная сістэма элементаў (Мендзялеева).

6. Хімічная крыніца электрычнага току.

Гальванічны э.

|| прым. элеме́нтны, -ая, -ае (да 1 і 6 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)