АДАМО́Ў (Adamov) Арцюр

(28.8.1908, г. Кіславодск, Расія — 15.3.1970),

французскі драматург. У 1914 сям’я эмігрыравала з Расіі. Вучыўся ў Майнцы і Жэневе. З 1924 жыў у Парыжы. Літ. дзейнасць пачаў у канцы 1920-х г. сюррэалістычнымі вершамі. У 1942 быў вязнем канцлагера. Адчаем і разгубленасцю прасякнуты яго «Жахлівы дзённік» (1943) і аўтабіягр. аповесць «Прызнанне» (1946). У п’есах для «тэатра абсурду» (стваральнікам якога ён быў разам з Э.Іанеска і С.Бекетам) «Пародыя», «Уварванне» (абедзве 1950), «Прафесар Таран» (1953) і інш. паказваў безвыходнасць, трагічную марнасць, абсурднасць жыцця, непазбыўную адзіноту. У фарсе «Усе супраць усіх» (1953) чалавек — марыянетка гіст. сітуацыі — то кат, то ахвяра. Вострая сац. праблематыка вызначае п’есы для паліт. тэатра: камедыю «Пінг-понг» (1955), трагіфарс «Паола Паолі» (1957), паліт. гратэск «Палітыка адкідаў» (1962), трагікамедыю «Святая Еўропа» (1966), драму «Звыш меры» (1968) і інш. Аўтар зб. артыкулаў пра тэатр «Тут і зараз» (1964), кн. ўспамінаў «Чалавек і дзіця» (1968). Перакладаў п’есы А.Чэхава і М.Горкага, інсцэніраваў «Мёртвыя душы» М.Гогаля.

Тв.:

Рус. пер. — Паоло Паоли // Пьесы современной Франции. М., 1960;

Весна семьдесят первого. М., 1968.

Літ.:

Проскурникова Т.Б. Французская антидрама. М., 1968.

т. 1, с. 92

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

но́рма в разн. знач. но́рма, -мы ж.;

но́рма вы́работки но́рма выпрацо́ўкі;

но́рма приба́вочной сто́имости эк. но́рма прыбава́чнай ва́ртасці;

но́рма при́были эк. но́рма прыбы́тку;

но́рма дово́льствия воен. но́рма забеспячэ́ння;

но́рма поведе́ния но́рма паво́дзін;

но́рма выпаде́ния оса́дков но́рма выпада́ння апа́дкаў;

языкова́я но́рма мо́ўная но́рма;

сверх но́рмы звыш но́рмы;

по но́рме па но́рме.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

kompetencja

kompetencj|a

ж. кніжн. кампетэнцыя;

to przekracza jego ~ę — гэта звыш яго кампетэнцыі; гэта не ў яго каметэнцыі;

to należy do jego ~i — гэта ўваходзіць у яго кампетэнцыю;

brak ~i — некампетэнтнасць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

но́рма ж.

1. Norm f -, -en; Satz m -es, Sätze; Ráte f -, -n;

но́рма выпрацо́ўкі Léistungsnorm f, Soll n -s і -;

дзённая но́рма выпрацо́ўкі Tágessoll n;

звыш но́рмы über das Soll hináus;

ніжэ́й за но́рму únter dem Soll;

но́рма харчава́ння Verpflégungssatz m -es, -sätze;

эк. но́рма прыбы́тку Profítrate f -;

но́рма аку́пнасці капіта́лу Kapitálrentabilität f -

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

перабра́ць сов.

1. в разн. знач. перебра́ть;

п. бу́льбу — перебра́ть карто́фель;

п. усі́х знаёмых у размо́ве — перебра́ть всех знако́мых в разгово́ре;

п. стру́ны — перебра́ть стру́ны;

п. гра́нку — тип. перебра́ть гра́нку;

п. тава́раў звыш но́рмы — перебра́ть това́ров сверх но́рмы;

2. перен. (проявить неумеренность в чём-л.) перебра́ть, перехвати́ть;

◊ п. ме́ру — хвати́ть ли́шнего; хвати́ть че́рез край

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спажыва́нне н. эк. Konsúm m -s; Verbráuch m -(e)s (чаго-н. an D.);

тава́ры шыро́кага спажыва́ння Gebráuchsartikel pl; Mássenbedarfsartikel pl, Gebráuchsgegenstände pl;

рэ́чы асабі́стага спажыва́ння Gégenstände des persönlichen Gebráuchs [Bedárfs];

спажыва́нне на душу́ насе́льніцтва Pro-Kópf-Verbráuch m;

грама́дскае спажыва́нне geséllschaftliche Konsumtión;

спажыва́нне праду́ктаў харчава́ння Spéisenverbrauch;

спажыва́нне электраэне́ргіі Strómverbrauch m;

спажыва́нне звыш но́рмы Überkonsum m;

рэгулява́ць спажыва́нне bedárfslenkend wírken

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Gebühr

f -

1) нале́жнае, заслу́жанае

nach ~ — па заслу́гах

über (álle) ~ — звыш (уся́кай) ме́ры, зана́дта

2) -, -en пада́так, збор

gerínge ~en — пла́та ў невялі́кіх паме́рах

3) прысто́йнасць

das ist wíder álle ~ — гэ́та супярэ́чыць усі́м пра́вілам прысто́йнасці

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

übersteigen

I übersteigen

vi (s)

1) перала́зіць, пераса́джваць

2) выступа́ць з бераго́ў (пра раку)

II überstéigen

* vt

1) перахо́дзіць (чераз што-н.)

2) пераадо́льваць

3) перавыша́ць (выдаткі, чаканні)

das überstéigt séine Kräfte — гэ́та звыш яго́ сіл

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

excess

1. [ɪkˈses]

n.

1) лі́шак -ку m., не́шта лі́шняе

Pour off the excess — Адлі́це лі́шак

2) кра́йнасьць f., эксцэ́с -у m.

3) няўстры́манасьць, празьме́рнасьць f.

in excess of — звыш, больш за, з га́кам

He eats to excess — Ён есьць зашма́т

2. [ˈekses]

adj.

вышэ́й но́рмы; дадатко́вы

excess baggage on an airplane — бага́ж вышэ́й но́рмы на самалёце

excess fare — дапла́та (за лі́шні багаж)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

дада́ць, ‑дам, ‑дасі, ‑дасць; ‑дадзім, ‑дасца, ‑дадуць; зак., каго-што.

1. і чаго. Дабавіць звыш таго, што ёсць ці павінна быць; павялічыць што‑н.; прыбавіць, дабавіць. Да чацвёркі шахцёраў прыйшлося дадаць яшчэ чатырох чалавек. Мікуліч. Калі бульба зварылася, бабка патаўкла яе, дадала пшанічнай мукі ды ўбіла пару яечак. Колас. // Сказаць ці напісаць у дадатак. [Таіса] памаўчала і дадала: — І сама сябе я не ведаю. Скрыган. Вось, бадай, і ўсё. Хіба толькі яшчэ дадам, што немаведама як і завошта зрабілі мяне нейкім ледзь не героем. Краўчанка.

2. і чаго. Аддаць другі раз тую частку чаго‑н., якая не была аддадзена раней. Вазьмі пакуль гэта, астатняе дадам заўтра.

3. Прыкласці, далучыць да чаго‑н. Дадаць характарыстыку да заявы.

4. Скласці лікі. Да пяці дадаць чатыры.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)