ша́пка ж.

1. в разн. знач. ша́пка; (головной убор — ещё) карту́з м.; фура́жка;

зняць ~ку — снять ша́пку;

сне́жная ш. — сне́жная ша́пка;

надрукава́ць арты́кулы пад агу́льнай ~кай — напеча́тать статьи́ под о́бщей ша́пкой;

2. (гриба) шля́пка;

даста́ць па ша́пцы — получи́ть по ша́пке;

даць па ша́пцыдать по ша́пке;

спаць у ~ку — воро́н счита́ть;

па Се́ньку (і) ш. — по Се́ньке и ша́пка;

ш. расце́ на галаве́ — во́лосы ды́бом встаю́т (стано́вятся);

ш.-невідзі́мкафольк. ша́пка-невиди́мка;

лама́ць ~ку — лома́ть ша́пку;

залама́ць ~ку — заломи́ть ша́пку;

аршы́н з ~каю — от горшка́ два вершка́;

~камі закі́даць — ша́пками закида́ть;

на зло́дзеі ш. гары́цьпогов. на во́ре ша́пка гори́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

пода́тьII сов., в разн. знач. пада́ць, (всё, многое) разг. пападава́ць; (дать) даць;

пода́ть у́жин пада́ць вячэ́ру;

пода́ть ру́ку пада́ць руку́;

пода́ть ми́лостыню пада́ць (даць) мі́ласціну;

пода́ть маши́ну пада́ць машы́ну;

пода́ть телегра́мму пада́ць (даць) тэлегра́му;

пода́ть во́ду, во́здух, эне́ргию пада́ць (даць) ваду́, паве́тра, эне́ргію;

пода́ть мяч спорт. пада́ць мяч;

пода́ть в суд пада́ць у суд;

пода́ть го́лос за кого́-л., что́-л. пада́ць го́лас за каго́е́будзь, што́е́будзь;

руко́й пода́ть руко́й пада́ць;

пода́ть мысль, иде́ю пада́ць (даць) ду́мку, ідэ́ю;

пода́ть по́вод даць падста́ву;

пода́ть приме́р пада́ць пры́клад;

пода́ть ру́ку (оказать помощь) пада́ць руку́;

не пода́ть ви́ду не даць вы́гляду;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

указа́ть сов.

1. (показать) паказа́ць; (обратить внимание, отметить — ещё) зазна́чыць; (назвать) назва́ць;

указа́ть па́льцем на кого́-л. паказа́ць па́льцам на каго́е́будзь;

указа́ть доро́гу паказа́ць даро́гу;

указа́ть на недоста́тки в рабо́те зазна́чыць, што ў рабо́це ёсць недахо́пы, паказа́ць на недахо́пы ў рабо́це;

указа́ть кни́гу назва́ць кні́гу;

2. (разъяснить) расказа́ць, растлума́чыць; (дать наставление, научить — ещё) указа́ць, навучы́ць;

указа́ть, как вести́ рабо́ту расказа́ць (растлума́чыць, указа́ць, навучы́ць), як ве́сці рабо́ту (як працава́ць);

3. (установить, определить, назвать, наметить) вы́значыць, прызна́чыць, назва́ць;

указа́ть ме́сто встре́чи вы́значыць (прызна́чыць, назва́ць) ме́сца сустрэ́чы;

указа́ть вре́мя прие́зда вы́значыць (прызна́чыць, назва́ць) час прые́зду;

указа́ть (на) дверь паказа́ць на дзве́ры.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

зразуме́ць сов.

1. поня́ть; пости́чь, пости́гнуть: уразуме́ть;

з. намёк — поня́ть намёк;

з. з пе́ршага сло́ва — поня́ть с пе́рвого сло́ва;

з. і́сціну — пости́чь (уразуме́ть) и́стину;

2. (сделать что-л. для себя ясным, понятным) уясни́ть; поня́ть;

з. су́тнасць спра́вы — уясни́ть (поня́ть) суть де́ла;

3. (довести полностью до своего сознания) осозна́ть; поня́ть;

з. сваю́ памы́лку — осозна́ть (поня́ть) свою́ оши́бку;

4. (открыть смысл, значение чего-л.) осмы́слить; поня́ть;

па-но́ваму з. падзе́і — по-но́вому осмы́слить собы́тия;

5. (оценить по достоинству) поня́ть;

каб з. прыгажо́сць Санкт-Пецярбу́рга, трэ́ба яго́ паба́чыць — что́бы поня́ть красоту́ Санкт-Петербу́рга, на́до его́ уви́деть;

даць з.дать поня́ть;

з. з паўсло́ва — поня́ть с полсло́ва (полусло́ва)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

адбі́ць сов.

1. (ударом отделить, отколоть) отби́ть;

2. (встречным ударом оттолкнуть) отби́ть, отрази́ть;

3. (защищаясь, вынудить к отступлению) отби́ть, отрази́ть;

4. (отнять с боем) отби́ть;

5. (ударяя, оторвать приколоченное) отби́ть, отколоти́ть;

6. (повредить) отби́ть;

а. руку́ — отби́ть ру́ку;

7. (нанести черту окрашенной верёвкой) отби́ть;

8. (оставить след) отпеча́тать;

9. (выделить путём обмера) отби́ть;

а. дзяля́нку — отби́ть деля́нку;

10. (отделить перегородкой) отгороди́ть;

11. (такт) отби́ть;

12. (воспроизвести) отобрази́ть;

13. отби́ть;

а. пакупніко́ў — отби́ть покупа́телей;

14. (отбросить в обратном направлении) отрази́ть;

а. праме́нь святла́ — отрази́ть луч све́та;

15. разг. (послать телеграмму) дать, отпра́вить; отби́ть;

16. поби́ть;

град жы́та адбі́ў — град рожь поби́л;

17. (поставить клеймо) заклейми́ть;

18. (желание, охоту) отби́ть;

а. пакло́н — отве́сить покло́н;

глузды́ а. — мозги́ отби́ть;

но́гі а. — но́ги отби́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

предста́вить сов.

1. (подать, привести доказательства, справки и т. п.) пада́ць; прыве́сці; паказа́ць; прадста́віць; прад’яві́ць;

предста́вить но́вые да́нные пада́ць (прыве́сці) но́выя да́дзеныя;

предста́вить свиде́тельство о боле́зни пада́ць (паказа́ць, прад’яві́ць) пасве́дчанне аб хваро́бе;

предста́вить докуме́нты прадста́віць (прад’яві́ць) дакуме́нты;

2. (доставить в какое-л. место) уст., прост. даста́віць;

3. (познакомить, отрекомендовать) пазнаёміць (каго, з кім), адрэкамендава́ць, прадста́віць (каго, каму);

4. (к награде) прадста́віць;

5. (изобразить, показать) намалява́ць, паказа́ць, вы́весці;

6. (вызвать что-л., причинить) вы́клікаць; прычыні́ць; (составить) скла́сці; (явиться) з’яві́цца;

предста́вить больши́е затрудне́ния вы́клікаць (скла́сці) вялі́кія ця́жкасці;

э́то представля́ет большо́е затрудне́ние гэ́та з’яўля́ецца вялі́кай ця́жкасцю;

7. (принять на себя образ кого-, чего-л.) прыкі́нуцца (кім, чым), састро́іць з сябе́;

8. (дать представление) театр. паказа́ць;

9. (вообразить) уяві́ць, прадста́віць; см. представля́ть 1—9;

предста́вьте себе́ уяві́це сабе́;

мо́жете себе́ предста́вить мо́жаце сабе́ ўяві́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

разI в разн. знач. раз, род. ра́зу м., мн. разы́, род. разо́ў;

в пе́рвый раз пе́ршы раз;

в тот раз той раз, таго́ ра́зу, тады́;

вот тебе́ и раз! вось табе́ і на (раз)!;

раз (и) навсегда́ раз (і) назаўсёды;

раз-два и гото́во раз-два і гато́ва;

раз-два и обчёлся раз-два і ўсё;

раз-друго́й раз-другі́;

раз за ра́зом раз-по́раз, раз за ра́зам;

раз от ра́зу што да́лей, то…; дале́й-бо́лей;

раз плю́нуть раз плю́нуць;

в са́мый раз а) (в подходящее время, вовремя) у са́мы раз, са́мы раз, са́мая пара́, са́ма што; б) (впору) як раз, у са́мы раз, са́мы раз;

ино́й раз, друго́й раз і́ншы раз, другі́ раз, часа́мі, ча́сам;

не раз не раз;

ни в ко́ем ра́зе ні ў я́кім ра́зе;

дать раза́ раз сту́кнуць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

ход м., в разн. знач. ход, род. хо́ду м.; (шаг, аллюр, ходьба) хада́, -ды́ ж.; (течение событий — ещё) хада́, -ды́ ж.;

ход по́езда ход цягніка́;

два часа́ хо́ду дзве гадзі́ны хады́;

ход руля́ ав. ход руля́;

по хо́ду часово́й стре́лки па хо́ду гадзі́ннікавай стрэ́лкі;

ти́хий ход ці́хі ход;

ход экономи́ческого разви́тия ход эканамі́чнага развіцця́;

ход по́ршня техн. ход по́ршня;

ход мы́слей ход ду́мак;

чёрный ход чо́рны ход;

сде́лать ход конём шахм. зрабі́ць ход канём;

ло́вкий дипломати́ческий ход спры́тны дыпламаты́чны ход;

гу́сеничный ход гу́сенічны ход;

весе́нний ход ры́бы вясе́нні ход ры́бы;

знать все ходы́ и вы́ходы ве́даць усе́ хады́ і вы́хады;

дать ход де́лу даць ход спра́ве;

на холосто́м ходу́ на халасты́м хаду́;

на по́лный ход на по́ўны ход;

не дава́ть хо́ду (кому-л.) не дава́ць хо́ду (каму-небудзь);

с хо́ду з хо́ду (з разбе́гу, не спыня́ючыся).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

колеба́ться

1. (колыхаться) калыха́цца, гайда́цца; (слегка — ещё) варушы́цца, кра́тацца;

от лёгкого ветерка́ колеба́лась занаве́ска ад лёгкага ве́трыку калыха́лася (варушы́лася, кра́талася) фіра́нка;

ло́дка слегка́ колеба́лась ло́дка злёгку гайда́лася (калыха́лася);

2. (шататься, быть неустойчивым) хіста́цца, обл. калыва́цца, ківа́цца, кра́тацца, варушы́цца;

анте́нна коле́блется антэ́на хіста́ецца (калыва́ецца, ківа́ецца, кра́таецца);

стол коле́блется стол хіста́ецца (калыва́ецца);

стре́лка мано́метра коле́блется стрэ́лка мано́метра хіста́ецца (кра́таецца);

верху́шка берёзы едва́ колеба́лась вяршо́к бяро́зы ледзь калыва́ўся (ківа́ўся, кра́таўся);

3. (качаться в вертикальном направлении) вага́цца, разг. зы́бацца;

земля́ коле́блется зямля́ вага́ецца;

мостки́ под нога́ми колеба́лись кла́дка пад нага́мі зы́балася;

4. (о неустойчивом состоянии) хіста́цца;

температу́ра коле́блется тэмперату́ра хіста́ецца;

5. перен. (быть в нерешительности) хіста́цца, вага́цца;

он до́лго колеба́лся, пре́жде чем дать своё согла́сие ён до́ўга хіста́ўся (вага́ўся), ране́й чым даць сваю́ зго́ду;

6. перен. (терять влиятельность, вызывать сомнение) хіста́цца;

его́ авторите́т стал колеба́ться яго́ аўтарытэ́т пача́ў хіста́цца;

7. страд. калыха́цца, гайда́цца, варушы́цца, кра́тацца; хіста́цца, калыва́цца, ківа́цца; вага́цца, зы́бацца; см. колеба́ть 1—3.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

ву́ха I ср., анат. у́хо;

знадво́рнае в. — нару́жное у́хо;

уну́транае в. — вну́треннее у́хо;

запале́нне в.мед. воспале́ние у́ха;

адны́м ву́хам чуць — одни́м у́хом слы́шать;

слу́хаць кра́ем в. — слу́шать кра́ем у́ха;

в. (ву́шы) рэ́жау́хо (у́ши) ре́жет;

галава́ і два ву́хі — садо́вая голова́;

(гавары́ць) на в. — (говори́ть) на́ ухо;

даць (зае́хаць) па ву́худать (съе́здить) в у́хо;

з в. на в. — из у́ха в у́хо;

біць з-за в. — бить из-за плеча́;

і ву́хам не ве́сці — и у́хом не вести́;

лаві́ць ву́хам — лови́ть у́хом;

мядзве́дзь на в. наступі́ў — медве́дь на́ ухо наступи́л;

ні в. ні ры́ла — ни у́ха ни ры́ла, ни бельме́са;

трыма́ць в. во́стра — держа́ть у́хо востро́;

тугі́ на в. — туго́й на́ ухо;

хоць ты ў в. кладзі́ — как шёлковый;

ці́ха як у ву́ху — полне́йшая тишина́;

у адно́ в. ўвайшло́, а ў друго́е вы́йшлапогов. в одно́ у́хо вошло́, а в друго́е вы́шло

ву́ха II ср.

1. тех. проу́шина ж.;

2. ру́чка ж. (кувшина и т.п.)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)