пале́так, ‑тка, м.

Участак поля, які выкарыстоўваецца пад пасевы. Адразу ад лесу пачынаўся вялікі палетак, засеяны жытам. Шахавец. Перад вачыма паўстала чорная аблога леташніх кукурузных палеткаў. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

папабе́гваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Тое, што і папабегаць. — Як жа гэта — адразу? Мо падумаеце, памяркуеце? — ..Бродаўцы зноў: — Абдумалі, абмеркавалі... — Так што кожны няхай папабегвае... Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бра́тка, ‑і, м.

Разм. Ласкальная форма звароту да мужчыны. [Пніцкі:] — Яшчэ, братка дарагі, я.. пішу, што ў калгас я падаўся адразу пасля таго, як ты мне напісаў. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дасла́цца, дашлюся, дашлешся, дашлецца; дашлёмся, дашляцеся; зак.

Разм. (звычайна з адмоўем). Паслаць каго‑н. не адразу, а пасля настойлівых намаганняў. Санлівага не дабудзішся, лянівага не дашлешся. Прыказка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

з’е́длівасць, ‑і, ж.

Уласцівасць з’едлівага. — А ты не ведаеш Сабакевіча? — пачуў .. [Жылінскі] голас Рудчанкі і не мог зразумець адразу, чаго ў ім было больш — злосці ці з’едлівасці. Сіўцоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разбазы́раць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Абл. Распусціцца, разленавацца. — Майго [сына] трэба было адразу ізаляваць ад такога ўплыву і асяроддзя... Косця ж, гледзячы на гэтага стылягу, сам разбазыраў. Грамовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шмаццё, ‑я, н., зб.

Тое, што і шмоцце. Я падстаўляю зэдлік і лезу на печ, з якой патыхае сырой аўчынай, разграбаю нейкае шмаццё і адразу засынаю. Ус.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эспаньёлка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

Кароткая і вузкая клінападобная бародка. Загаварыў [Р. Р. Шырма] ў віслыя вусы і сівую эспаньёлку рэчы, якія адразу зачаравалі нас. Караткевіч.

[Ад фр. espagnol — іспанскі.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шту́ка, -і, ДМ -ўцы, мн. -і, штук, ж.

1. чаго. Цэлы, некрануты, непачаты яшчэ прадмет, выраб (звычайна пра рулон тканіны).

Ш. сукна, палатна.

2. Асобны прадмет з шэрага аднародных.

Некалькі штук яблыкаў.

3. Наогул пра рэч, прадмет, якую-н. з’яву ці чалавека (разм., жарт. або неадабр.).

Набыты вопыт — гэта добрая ш.

Адразу відаць, што ён за ш.

4. перан. Незвычайны ўчынак, выхадка, выдумка (разм.).

Кінь свае каварныя штукі!

Вось дык ш.!

|| памянш. шту́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

На́лаб ’да дна’ (круп., Полымя, 1980, 8, 254), ’набгом, адразу, у адзін прыём’ (навагр., Нар. сл.; Юрч. Фраз.), на́лба ’нагнуўшы вядро, збанок (піць)’ (пухав., Бел. дыял.; Сцяшк. Сл.), налбом ’нагбом’ (Сл. ПЗБ), рус. на́лоб выпить ’выпіць да дна, поўнасцю, закінуўшы пры гэтым галаву’ (Даль), налобо́к ’поўнасцю, да канца (выпіць)’ (СРНГ). Тлумачэнне Даля дае кірунак этымалагізацыі — да лоб (нагнуўшы пасудзіну на лоб) у выніку сцяжэння — налаб, або на лба > на́лба.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)