расквакта́цца, ‑квакчуся, ‑квокчашся, ‑квокчацца і расквахта́цца, ‑квахчуся, ‑квохчашся, ‑квохчацца; зак.
Пачаць моцна і доўга квактаць (квахтаць). [Стась:] Ну чаго вы так расквакталіся над ёй? У яе яшчэ ўсё жыццё наперадзе. Губарэвіч. Расквахталася, як курыца на дождж. Прымаўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расшчамі́ць, ‑шчамлю, ‑шчэміш, ‑шчэміць; зак., што.
Расшчапіць, разняць што‑н. зашчэмленае. Ніякая сіла не здолела б расшчаміць .. пабялелыя пальцы [Азёрнага] — так яны ўпіліся ў палотнішча. Хомчанка. Цімох з Паўлікам падбеглі, расшчамілі каршуновы кіпцюры і вызвалілі чапляня. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэнаро́к, ‑рка, м.
Разм. Не асабліва моцны мужчынскі голас высокага тэмбру. Але Асмалоўскі зрабіў выгляд, што гэтыя папрокі яго не тычацца, і зноў загаварыў тонкім тэнарком: — От я і кажу, што так далей працаваць нельга. Сіўцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удаві́цца, удаўлюся, удавішся, удавіцца; зак.
Задыхнуцца ад чаго‑н. засеўшага ў горле. Удавіцца кветкай. Удавіцца яблыкам. // Лаянк. Ужываецца як праклён. [Сяргей:] — Калі так, дык на чорта мне і дачка твая, бяры яе з грашыма сваімі, удавіся... Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмо́ткі, ‑так; адз. шмотка, ‑і, ДМ ‑тцы, ж.
Разм. зніж. Прадметы адзення, адзежа. [Чалавек:] — Паехалі твае шмоткі, дружа, на дэзінфекцыю. Мехаў. Вось якая наша бабка ўмеліца — са старых падраных шмотак і такую прыгожую посцілку выткала. Каліна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
pośpiech, ~u
м. паспешнасць;
bez ~u — не спяшаючыся;
w ~u — у спешцы; спехам;
nie ma ~u — можна не спяшацца;
po co ten pośpiech? — навошта так спяшацца?
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Ба́ба-рыба ’падкаменшчык’ (Інстр. II). Так і ў іншых мовах: рус. ба́ба ’Cottus gabio’, укр. ба́ба, бабе́ць, польск. baba і г. д. Шмат якія галавастыя рыбы маюць назву ад асновы баб-: або звязаную з ба́ба 1 (гл.), або ж іншага паходжання (Безлай, Posk. zv., 8, лічыць, што bab‑ у назвах рыб вельмі старажытная аснова, якая выпадкова супала з baba ’жанчына’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Брукаць, брукава́ць ’буркаваць (аб галубах)’ (Дзмітр., Шат., Сцяшк. МГ, Яруш., Сцяц.), бруку‑бруку (так перадаюць буркаванне галубоў — Сцяц.). Параўн. рус. бру́кать ’незразумела гаварыць’, укр. бру́кати ’буркаваць (аб галубах)’, бру́ку́! (выклічнік, што перадае буркаванне галубоў). Словы гукапераймальнага, выклічнікавага паходжання. Параўн. яшчэ ўкр. авру́кати ’буркаваць’. Тыповае спалучэнне губных (б, в) з санантам (‑р‑). Гл. яшчэ бурча́ць, бурчэ́ць, бу́ркаць, буркава́ць і г. д. (усё пад бурча́ць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гарга́ра 1 ’сварлівая жанчына’ (Нас., Касп.). Этымалогію дае сам Насовіч: «звукоподражание свойственно грызущимся собакам». Далейшае расшырэнне семантыкі адбывалася так: ’сварлівая жанчына’ → ’злая, худая, вялікая жанчына’ — ’вялікая, няскладная рэч’. Гэта другая «стадыя» зафіксавана ў Бяльк.: «Піліп за жонку узяў нейкую гыргару: ростам пад неба, а худая‑прыхудая». Апошнюю стадыю фіксуе БРС: «вялізная, няскладная рэч».
Гарга́ра 2 ’вялізная, няскладная рэч’ (БРС). Гл. гаргара 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Га́ітыся ’марудзіць’ (Бесар.). Звязана з укр. га́ятися ’тс’, га́яти ’замаруджваць, затрымліваць’. Аб укр. слове падрабязна Рудніцкі (586), які знаходзіць сувязь гэтага дзеяслова з дзеясловам *gajiti ’даглядаць, ахоўваць і да т. п.’; пры гэтым ён не тлумачыць развіццё семантыкі, але яго этымалогія здаецца вельмі праўдападобнай. Можна так уявіць сабе семантычныя змены, што прывялі да значэння ’марудзіць’: ’даглядаць, ахоўваць’ — ’ахоўваць, рабіць старанна’ — ’рабіць старанна, марудзіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)