перерабо́тка ж.

1. перапрацо́ўка, -кі ж.;

кероси́н есть проду́кт перерабо́тки не́фти га́за ёсць праду́кт перапрацо́ўкі на́фты;

2. ператраўле́нне, -ння ср.;

перерабо́тка пи́щи ператраўле́нне стра́вы;

3. перапрацо́ўка, -кі ж., пераро́бка, -кі ж.;

перерабо́тка ру́кописи перапрацо́ўка (пераро́бка) ру́капісу;

4. (работа сверх нормы) перарабо́так, -тку м.;

уплати́ть за перерабо́тку заплаці́ць за перарабо́так;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

но́рма ж

1. Norm f -, -en; Satz m -es, Sätze; Rte f -, -n;

но́рма выпрацо́ўкі Listungsnorm f, Soll n -s і -;

дзённая но́рма выпрацо́ўкі Tgessoll n;

звыш но́рмы über das Soll hinus;

ніжэ́й за но́рму nter dem Soll;

но́рма харчава́ння Verpflgungssatz m -es, -sätze; эк но́рма прыбы́тку Proftrate f -;

но́рма аку́пнасці капіта́лу Kapitlrentabilität f -

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

уда́рнік 1, ‑а, м.

Перадавы работнік сацыялістычнай вытворчасці, які перавыконвае нормы. Ударнікі калгасных палёў. □ Ударнік.., як на барыкаду, Вядзе на штурм прарываў Ударную брыгаду. Купала. Ударнік той, хто заўсёды і пры ўсякіх умовах паказвае іншым прыклад у рабоце, сам ідучы наперадзе. Арабей. // Пра перадавое прадпрыемства. Калійны камбінат з’яўляецца ўдарнікам будоўлі сямігодкі. «Звязда».

уда́рнік 2, ‑а, м.

1. Частка затвора агнястрэльнай зброі, прызначаная для ўдару па капсулі патрона.

2. Дэталь, прыстасаванне ў якім‑н. механізме, інструменце для атрымання гуку ўдарамі.

3. Разм. Музыкант, які іграе на ўдарных інструментах. Джазавы ўдарнік. □ [Яругіна] цягнула ў рэстараны, дзе джазавыя ўдарнікі выбівалі модныя рытмы. Карамазаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абера́цыя

(лац. aberratio = адхіленне)

1) астр. уяўнае адхіленне нябесных свяціл ад іх сапраўднага месцазнаходжання, якое выклікаецца рухам Зямлі вакол Сонца;

2) фіз. скажэнне або недастатковая выразнасць паказанняў аптычных прыбораў (напр. сферычная а., храматычная а.);

3) біял. адхіленне ад нормы ў будове арганізма або ў функцыі асобных органаў;

4) перан. памылка, адхіленне ад ісціны.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

спажыва́нне н эк Konsm m -s; Verbruch m -(e)s (чаго an D.);

тава́ры шыро́кага спажыва́ння Gebruchsartikel pl; Mssenbedarfsartikel pl, Gebruchsgegenstände pl;

рэ́чы асабі́стага спажыва́ння Ggenstände des persönlichen Gebruchs [Bedrfs];

спажыва́нне на душу́ насе́льніцтва Pro-Kpf-Verbruch m;

грама́дскае спажыва́нне gesllschaftliche Konsumtin;

спажыва́нне праду́ктаў харчава́ння Spisenverbrauch;

спажыва́нне электраэне́ргіі Strmverbrauch m;

спажыва́нне звыш но́рмы Überkonsum m;

рэгулява́ць спажыва́нне bedrfslenkend wrken

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

гуманіта́рны

(фр. humanitaire, ад лац. humanitas = чалавечая прырода, адукаванасць)

1) які адносіцца да чалавечага грамадства, да чалавека;

г-ае праванормы міжнароднага права, накіраваныя на абарону правоў і свабод чалавека;

2) звязаны з грамадскімі навукамі, якія вывучаюць гісторыю і культуру чалавецтва (напр. г-ая адукацыя);

3) прасякнуты духам гуманізму, гуманны (напр. г-ае мастацтва).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

здаць, здам, здасі́ здасць; здадзім, здасце́, здаду́ць; здаў, здала́, -ло́; здай; зда́дзены; зак.

1. каго-што. Перадаць каму-н. (пра наяўнае, выкананае, даручанае).

З. рэчы ў багаж.

З. дакументы ў архіў.

З. дзяжурства.

З. хлеб дзяржаве.

З. манаграфію ў друк.

З. затрыманага ў міліцыю.

2. што. Аддаць у наём.

З. пакой кватарантам.

З. зямлю ў арэнду.

3. што. Уступіць, аддаць непрыяцелю (у выніку няўдачнага бою ці без бою).

З. горад.

З. пазіцыі (таксама перан.).

4. што. Аслабіць, зменшыць, не справіўшыся.

З. тэмп работы.

5. што. Раздаць у гульні (карты).

6. што. Вытрымаць іспыты на веды, уменне.

З. залік.

З. нормы па бегу.

7. Стаць слабейшым, цішэйшым, горшым (разм.).

Пад вясну мароз здаў.

Сэрца здало.

Машына здала.

|| незак. здава́ць, здаю́, здае́ш, здае́; здаём, здаяце́, здаю́ць; здава́й.

|| наз. зда́ча, -ы, ж. (да 1—3, 5 і 6 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

АРТЫ́КУЛ ВО́ІНСКІ,

першы вайскова-крымінальны і вайскова-працэсуальны кодэкс Расіі. Распрацаваны ў перыяд стварэння Пятром І рэгулярнай арміі. Выдадзены ў 1715. Нормы артыкула воінскага выкарыстоўваліся ў агульнацывільных судах. Дзейнічаў да выдання ў 1839 вайскова-крымінальнага статута.

Паводле артыкула воінскага найб. цяжкімі злачынствамі лічыліся здрада, замах на воінскіх начальнікаў, невыкананне загаду, дзеянні супраць дзяржавы, арміі і інш. Артыкул воінскі прадугледжваў меры пакарання: біццё бізунамі, шпіцрутэнамі, клеймаванне жалезам, высылку на катаргу, пакаранне смерцю і інш. Артыкул воінскі змяшчаў таксама артыкулы аб вартаўнічай ахове, у яго была ўнесена воінская прысяга і інш. У 18—19 ст. артыкулам называлі, акрамя таго, параграф статута, а таксама ружэйныя прыёмы.

т. 1, с. 507

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГРАМАДЗЯ́НСКІ КО́ДЭКС РЭСПУ́БЛІКІ БЕЛАРУ́СЬ,

цывільны кодэкс Рэспублікі Беларусь, сістэматызаваны адзіны заканадаўчы акт, які рэгулюе маёмасныя і звязаныя з імі асабістыя немаёмасныя адносіны, што ўзнікаюць з удзелам юрыд. асоб і грамадзян. Дзеючы кодэкс прыняты Вярх. Саветам Беларускай ССР 11.6.1964. Складаецца з 564 артыкулаў, 43 глаў і 8 раздзелаў. Законам ад 3.3.1994 у яго ўнесены пэўныя змены і дапаўненні, выключаны артыкулы, што супярэчылі новаму заканадаўству, і ўсе нормы права, якія прадугледжвалі прымяненне на тэр. Беларусі цывільнага заканадаўства СССР і інш. саюзных рэспублік. Камісіі Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь па заканадаўстве сумесна з урадам і зацікаўленымі ведамствамі даручана падрыхтаваць праект новага Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь.

т. 5, с. 396

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

абера́цыя

(лац. aberratio = адхіленне)

1) астр. уяўнае адхіленне нябесных свяціл ад іх сапраўднага месцазнаходжання, якое выклікаецца рухам Зямлі вакол Сонца;

2) фіз. скажэнне або недастатковая выразнасць паказанняў аптычных прыбораў (напр. сферычная а., храматычная а.);

3) біял. адхіленне ад нормы ў будове арганізма або ў функцыі асобных органаў;

4) перан. памылка, адхіленне ад ісціны.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)