ухі́л, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Нахіленая пакатая паверхня, схіл.
Цягнік ідзе пад у.
2. перан. Пэўны напрамак дзейнасці, інтарэсаў, спецыялізацыі.
Школа з мастацкім ухілам.
3. перан. Адхіленне, адыход ад асноўнай лініі ў поглядах, палітыцы.
Правы ў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фарва́тар, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Водны шлях для бяспечнага плавання суднаў вызначаны сігнальнымі знакамі.
Марскі ф.
2. перан. Асноўная лінія, кірунак дзейнасці, творчасці і пад.
Яго творчасць знаходзіцца ў фарватары сусветнай паэзіі.
|| прым. фарва́тарны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ліквіда́цыя ’спыненне дзейнасці, існавання чаго-небудзь’ (ТСБМ), ліквідаваць ’спыніць дзейнасць’ (Сцяшк., ТСБМ) паходзяць з польск. likwidacja (спачатку ’апошні разлік’, пасля ’закрыццё прадпрыемства’, ’знішчэнне’, likwidować, якія праз італ. liquidazione, liquidare ’апошні падлік’, ’праводзіць разлік’, узыходзяць да с.-лац. liquidatio, liquidare ’выясняць’ < лац. liquidus ’ясны, светлы, чысты’ (Слаўскі, 4, 254–255).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
клімактэ́рый, ‑я, м.
Перыяд у жыцці чалавека, які з’яўляецца пераходным ад палявой спеласці да поўнага спынення дзейнасці залоз унутранай сакрэцыі (галоўным чынам палавых органаў).
[Ад грэч. klimaktērikos — прыступка лесвіцы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рознабако́вы, ‑ая, ‑ае.
Які ахоплівае розныя бакі чаго‑н. (жыцця, дзейнасці і пад.); разнастайны. Рознабаковая дзейнасць. □ Рознабаковаю была сувязь Міцкевіча з беларускім фальклорам. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаарганіза́цыя, ‑і, ж.
Арганізацыя сваёй працы, дзейнасці. [Хведар Мікалаевіч:] — Самаарганізацыя трэба вышэйшая. Увага да, жывога жыцця, вядома, самая пільная. Урастаць трэба ў калектыў, Сцяпан Міхайлавіч. Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ЗДО́ЛЬНАСЦІ,
індывідуальна-псіхалагічныя асаблівасці асобы, якія з’яўляюцца суб’ектыўнымі ўмовамі паспяховага ажыццяўлення пэўнага роду дзейнасці. Вылучаюць З. агульныя (здзяйсненне разнастайных відаў дзейнасці, напр., разумовыя З., развітая памяць, мова і інш.) і спецыяльныя (поспехі суб’екта ў пэўных відах дзейнасці, напр. муз., матэм., літ.). З. фарміруюцца і развіваюцца ў працэсе ажыццяўлення розных відаў дзейнасці. Яны не тоесныя сукупнасці ведаў, уменняў і навыкаў індывіда, а праяўляюцца ў дынаміцы (хуткасці, глыбіні, трываласці) авалодання спосабамі і прыёмамі дзейнасці. Своеасаблівае спалучэнне З., якія абумоўліваюць дыяпазон магчымасцей суб’екта, узровень і спецыфіку яго дзейнасці, — адоранасць, вышэйшая ступень адоранасці — талент, найвышэйшая — геніяльнасць. Выяўленне і развщцё З. мае значэнне для прафес. арыентацыі чалавека.
Літ.:
Теплов Б.М. Избр. тр. Т. 1. М., 1985;
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. М., 1989. Т. 2. С. 122—147;
Готсдинер А.Л. К проблеме многосторонних способностей // Вопросы психологии. 1991. № 4.
М.Ф.Усціновіч.
т. 7, с. 48
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Ветэра́н ’стары, бывалы воін; чалавек, які даўно працуе ў якой-небудзь галіне дзейнасці’ (КТС, БРС). Запазычана з рус. мовы (Крукоўскі, Уплыў, 76) < франц. vétéran < лац. veteranus < vetus, veteris ’стары’ (Фасмер, 1, 306; КЭСРЯ, 78; Шанскі, 1, В, 78; БЕР, 1, 138; Махэк₂, 686). Не выключана магчымасць запазычання з польск. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
узбро́іцца, узброюся, узброішся, узброіцца; зак., чым.
1. Папасціся зброяй, сродкамі для вядзення бою. Многія пайшлі партызаніць, узброіўшыся тым, што трапілася пад рукі. Колас.
2. Абзавесціся, запасціся прыладамі, прыстасаваннямі, матэрыяламі для якой‑н. дзейнасці. Магутнай тэхнікай узброіўся савецкі хлебароб. Брыль. Дзед .. узброіўся абцугамі і доўга раскручваў дрот. Лынькоў. // перан. Набыць якія‑н. веды, звесткі і пад., неабходныя для якой‑н. дзейнасці. Узброіцца перадавой тэорыяй.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
працаздо́льнасць, ‑і, ж.
1. Фізічная здольнасць да працы, дзейнасці.
2. Здольнасць многа і прадукцыйна працаваць. — Колькі ў гэтага чалавека энергіі, якая працаздольнасць! — разважаў Максім. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)