Выбыва́ць ’выходзіць, выязджаць, знікаць’ (БРС). Да быць ’знаходзіцца, быць у наяўнасці’ (аднак словаўтварэнне сведчыць хутчэй пра запазычанасць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Вы́чавіць, вычавіті ’выціснуць’ (Шатал.). Запазычанне з укр. ви́чавити ’тс’, дзе хутчэй за ўсё гукапераймальнае, як рус. чавкать.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наатскоце, на атскоце ’на некаторай адлегласці, асобна, далей’ (Нас.). Хутчэй за ўсё ўтворана ад адскок, адскочыць, гл. скака́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Нака́мкаваць, нака́мкуваты ’скардзіцца на хваробу, боль’ (Клімч.). Да ка́мкаты ’квакаць (пра лягушку); скардзіцца, ныць’, хутчэй за ўсё гукапераймальнае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рызава́ць ’ачышчаць зерне’ (Сл. Гродз.). Няясна. Магчыма, паланізм, параўн. польск. ryzować ’выразаць на дрэве’. Хутчэй да рыззё (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ду́маць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. аб кім-чым, над чым і без дап. Раздумваць, мысліць, разважаць.
Многа думаў аб жыцці.
Д. над задачай.
2. Меркаваць, прытрымлівацца якой-н. думкі.
Думаю, што справа гэта не заслугоўвае ўвагі.
3. з інф. Мець намер што-н. зрабіць.
Думаю застацца дома.
4. на каго (што). Падазраваць, лічыць вінаватым у чым-н.
Дарэмна на яго д.
5. аб кім-чым. Клапаціцца, турбавацца.
Трэба д. аб дзецях.
◊
І думаць няма чаго (разм.) — пра поўную немагчымасць зрабіць што-н.
І не думай (разм.) — пра катэгарычную забарону рабіць што-н.
Трэба думаць (разм.) — напэўна, мабыць, хутчэй за ўсё.
|| зак. паду́маць, -аю, -аеш, -ае (да 1, 3—5 знач.).
|| наз. ду́манне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
раўці́, раву, равеш, раве; равём, равяце; пр. роў, раўла, ‑ло; незак.
1. Утвараць гук рову (пра жывёл). Пачуўшы людскую гамонку, бык стаў раўці, ён высока падкідаў капытамі зямлю. Гурскі. Дзіка раўлі ў пунях каровы, іржалі і кідаліся коні, але навасёлкаўцы, што збегліся на пажар, баяліся падступіцца да будынкаў. Шчарбатаў. // перан. Утвараць моцныя, працяглыя гукі, падобныя на роў жывёл. У камінах вятры раўлі да рання. Астрэйка. Машына раўла, аж дрыжала, бо ступня ўсё яшчэ нейкім чынам ціснула на газ. Кулакоўскі.
2. Разм. Моцна гаварыць, пець, крычаць. — Хутчэй, хутчэй! — крычаў .. [камендант]. — Я навучу вас паважаць германскую армію! Я... Я... — ужо роў ён. Лынькоў. — Вон! — раз’юшана раве ўраднік. Сяргейчык.
3. Разм. Моцна плакаць. — Хлопец суседскі нос расквасіў і раве. Савіцкі. Стаю і раву, як маленькі... Цётка таксама стаіць і не ведае, што рабіць. Васілевіч.
•••
Роўма раўці — вельмі моцна раўці, плакаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дуду́к ’маўчун’ (Сл. паўн.-зах.). Паводле Сл. паўн.-зах., запазычанне з літ. dudùkas ’разявака’. Няпэўна. Хутчэй да дуду́каць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Набрачок ’світанак’ (Касп.). Ад броск ’світанне’, першапачаткова хутчэй за ўсё прыслоўнае словазлучэнне тыпу на броску ’на світанку’. Гл. браск.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ На́гадле ’хутка, спяшаючыся’ (зэльв., Сл. ПЗБ). Хутчэй за ўсё ад *нагильне, гл. нагильны, у выніку распадабнення і перастаноўкі зычных.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)