прибавля́ть несов.
1. (добавлять) дадава́ць, дабаўля́ць;
2. (увеличивать) прыбаўля́ць; павялі́чваць (што);
3. (говорить или писать в дополнение) дадава́ць;
4. (в весе) разг. прыбаўля́ць, прыбаўля́цца, прыбыва́ць;
5. перен. (преувеличивать) разг. перабо́льшваць, перавялі́чваць; (привирать) прыхлу́шваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
усы́паць сов.
1. всы́пать;
у. цу́кар у шкля́нку — всы́пать са́хар в стака́н;
2. (покрыть всё сплошь) усы́пать;
снег ~паў усю́ зямлю́ — снег усы́пал всю зе́млю;
у. даро́гу кве́ткамі — усы́пать доро́гу цвета́ми;
3. разг. (побить или отругать) всы́пать;
◊ як апо́шняе ў печ усы́паўшы — сло́вно после́днего лиши́лся
усыпа́ць несов.
1. всыпа́ть;
2. (покрывать всё сплошь) усыпа́ть;
3. разг. (бить или ругать) всыпа́ть;
1-3 см. усы́паць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
награва́ць несов.
1. (делать горячим или тёплым) нагрева́ть; (до высокой температуры — ещё) нака́ливать, накаля́ть, раскаля́ть; (воду и т.п. — ещё) согрева́ть;
2. (помещение) ната́пливать;
3. перен., разг. нагрева́ть;
1-3 см. нагрэ́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
перадушы́ць I сов. (всё, многое или всех, многих)
1. передави́ть; (ягоды и т.п. — ещё) перемя́ть;
2. (умертвить) передуши́ть, передави́ть; (загрызть кого-л. — о волке) перере́зать
перадушы́ць II сов., разг. (духами) передуши́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
ушыва́цца I несов.
1. (суживаться или укорачиваться) ушива́ться;
2. страд. вшива́ться; пришива́ться; вта́чиваться; ушива́ться, убира́ться; см. ушыва́ць
ушыва́цца II несов., прям., перен., разг. (проникать с усилием) влеза́ть, втёсываться; см. ушы́цца II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
чарне́ць несов.
1. (становиться чёрным или чернее) черне́ть;
серабро́ ад ча́су ~не́е — серебро́ от вре́мени черне́ет;
2. (виднеться) черне́ть, черне́ться;
за лу́гам ~не́ла сцяна́ ле́су — за лу́гом черне́ла (черне́лась) стена́ ле́са
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
ту́чный
1. сы́ты, тлу́сты, по́ўны, гла́дкі;
2. (о земле) тлу́сты, урадлі́вы;
3. (о колосе, зерне) я́драны, налі́ты, по́ўны; (сочный и густой — о траве или с густой и сочной травой — о луге) сакаві́ты, со́чны, сакаўны́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Каю́к 1 ’рачное вёслава-паруснае грузавое судна’ (ТСБМ); таксама ’лодка’. Рус. каю́к, укр. каю́к. Слова не вельмі яснага паходжання (прынамсі, што датычыцца фармальнага боку этымалогіі). Лічыцца запазычаннем з цюрк. моў. Параўн. тат., тур., крым.-тат., казах. kajyk. Так у Фасмера, 2, 215 (гл. яшчэ Бернекер, 1, 469; Корш, AfslPh, IX, 507–508). Няясна, як узнікла форма каю́к, якая пашырана ва ўсх.-слав. мовах. Паводле Шанскага, 2, К, 107, упершыню назва каюк зафіксавана ў рус. дакументах у 1614 г. Адносна формы каю́к Шанскі, там жа, мяркуе, што гэта кантамінацыя слова кайык (kajyk ’лодка’ і чагат. каюк ’загнуты назад’.
Каюк 2 ’канец, пагібель, смерць’ (ТСБМ, БРС, Шат., Бяльк.). Усх.-слав. утварэнне (параўн. рус. каю́к, укр. каю́к ’тс’). У слоўніках рус. мовы ўпершыню, як дыялектнае, адзначаецца ў 1909 г. Мяркуюць, што гэта назва ўзнікла на аснве ўжо існуючага слова каю́к ’лодка-душагубка’ (плаванне і такіх лодках было вельмі небяспечным) у выніку лексікалізацыі. Гл. Шанскі, 2, K, 107. Параўн. апісанне лодкі-каюка ў Даля: «долбушка, однодеревка без набоев или душегубка, лодченка, каючек» (т. II, 101).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пучы́на ’ўздухавіна, крынічная мясціна’ (гарад., Нар. лекс.). Рэлікт прасл. проста, што захаваўся з такім значэннем на ўсходнеславянскай тэрыторыі, гл. Борысь, БЛ, 15, 52. Рус. пучина ’глыбіня, бездань, прорва; мора’, укр. пучина ’марская глыбіня, без-дань’, ст.-рус. пучина ’мора; бязмежжа; прорва, невычэрпная крыніца’, ст.-бел. пучина: в черъмнкмъ мори, пучиной покри ихъ (Скарына), Бярында тлумачыць як “глубокост(ь) морска … или широкость морскихъ водь”, што сведчыць пра ненароднасць слова (Німчук, Давньорус., 127). Усе названыя формы запазычаны са ст.-слав. плённа ’марская прастора, глыбіні мора, акіян; бездань, прорва’, параўн. таксама балг. пучина ’бездань, прорва; цясніна’, макед. пучина ’адкрытае мора, марская прастора’, серб.-харв. пучина ’адкрытае, шырокае мора; небасхіл; поле; сярэдзіна лета, зімы’, славен. pęčina ’адкрытае мора’ (запазычана са ст.-слав. або серб.-харв., гл. Бязлай, 3, 67). Выводзіцца з *рок‑ (гл. пук) як абстрактны назоўнік з суфіксам ‑ina (Скок, 3, 66), параўн. бел. пук неба (Нар. Гом.), пук зімы (Варл.), а таксама серб.-харв. пу́котина ’шчыліна’ (Фасмер, 3, 415); звязана з пучыць (гл.) < *počiti ’павялічвацца, пашырацца; трэскацца’ (Глухак, 511; Чарных, 2, 86); семантычна блізкія утварэнні харв. рис ’шчыліна, правал’, рум. puf ’яма; студня’ (< слав.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пропа́сть сов. прапа́сці, мног. папрапада́ць; (исчезнуть — ещё) зні́кнуць; (утратиться — ещё) адпа́сці; (погибнуть — ещё) згі́нуць, загі́нуць;
пропа́ли докуме́нты прапа́лі (зні́клі) дакуме́нты;
зре́ние пропа́ло зрок прапа́ў;
охо́та пропа́ла ахво́та адпа́ла;
цветы́ пропа́ли от моро́за кве́ткі прапа́лі (згі́нулі) ад маро́зу;
мно́го вре́мени у меня́ пропа́ло да́ром шмат ча́су ў мяне́ прапа́ла дарма́;
пропа́сть бе́з вести прапа́сці (згі́нуць) без ве́сткі;
◊
пиши́ пропа́ло! пішы́ прапа́ла!;
или пан, или пропа́л погов. ці (або́) пан, ці (або́) прапа́ў;
пропади́ про́падом! згінь-прападзі́!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)