узва́л, ‑а, м.
Узвышанае месца. Паляцеў з узвала старчма. □ Гелена прыпыніла рукой Арсеня, як яны ўзышлі на ўзвал, адкуль Дзвіна адкрылася вачам ва ўсёй сваёй светлай шырыні. Хадкевіч. Перада мною ўзнікла белая сцяна — вецер нагнаў у нізіну снег і ён асеў крутым узвалам. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чо́рна-бе́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які аб’ядноўвае ў сабе чорны і белы колеры. Аляксей акардэон на калені паставіў, рамяні на плечы надзеў... Вырваліся з-пад чорна-белых клавішаў першыя, крыху нясмелыя гукі. Нядзведскі.
2. Спец. Звычайны, некаляровы (пра фотаздымак, кінафільм, тэлебачанне). Чорна-белая фатаграфія.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бабу́шкі ’галкі з цеста’ (Бяльк.). Рус. дыял. бабу́шка ’белая булка; грудка ў цесце’. Як і іншыя словы падобнага тыпу (і форма, і семантыка), няяснага паходжання, ёсць думка (Попавіч, ЈФ, 19, 168), што ў аснове ляжыць прасл. bab‑|bob‑|bǫb‑ ’круглы прадмет’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
крэ́йда Выкапнёвая белая вапна; мяккі мучністы вапняк (БРС).
□ ур. Крэйдзікава (поле) каля в. Васькавічы Слаўг.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
АМЯЛА́
(Viscum),
род паўпаразітных кветкавых раслін сям. амяловых. Каля 100 відаў. Пашыраны ў трапічнай і субтрапічнай Афрыцы і Азіі, на Пн Аўстраліі; амяла белая (V. album) трапляецца ў Еўропе і на Каўказе, амяла афарбаваная (V. coloratum) — на Д. Усходзе. На Беларусі амяла белая расце ў зах. і паўд. раёнах пераважна на старых лісцевых дрэвах, асобны падвід (ssp. austriacum) на хвоі.
Двухдомны шматгадовазялёны шарападобны куст дыям. да 1,2 м. Лісце прадаўгаватаавальнае, супраціўнае, скурыстае, жоўта-зялёнае, размешчана папарна на канцах галінак. Кветкі дробныя жоўта-зялёныя, сабраны ў пучкі. Плод — белая аднанасенная ягада з клейкай мякаццю. Размнажаецца насеннем, якое птушкі заносяць на галіны дрэў, дзе яно і прарастае. Выкарыстоўваецца на лячэнне гіпертаніі і неўралгіі, як танізоўны сродак (прэпараты амялен, віскулен, акафіт), у нар. медыцыне пры хваробах сэрца і лёгкіх.
т. 1, с. 330
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
варо́на ж., прям., перен. воро́на;
◊ варо́н страля́ць (лічы́ць) — воро́н счита́ть; зева́ть по сторона́м;
в. ў паўлі́навым пе́р’і — воро́на в павли́ньих пе́рьях;
в. загуме́нная — бран. о́лух царя́ небе́сного;
бе́лая в. — бе́лая воро́на;
пу́жаная в. і куста́ баі́цца — посл. пу́ганая воро́на и куста́ бои́тся;
страля́ў у варо́ну, а папа́ў у каро́ву — погов. ме́тил в воро́ну, а попа́л в коро́ву
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бяло́к, ‑лка і ‑лку, м.
1. ‑лка. Празрыстая частка птушынага яйца, якая акружае жаўток.
2. ‑лку. Складанае арганічнае рэчыва, якое з’яўляецца пастаяннай і найбольш важнай састаўной часткай жывога рэчыва, асновай яго структуры і функцыі. Састаў бялкоў. Формы існавання бялку.
3. ‑лка. Белая абалонка вока. Бялкі вачэй.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́шка, ‑і, ДМ кашцы, ж.
1. Памянш.-ласк. да каша (у 1 знач.).
2. Народная назва некаторых відаў канюшыны. Белая кашка, уволю напоеная начным дажджом, пакрывала абочыны дарогі стракатым дываном. Стаховіч. Мы знаходзілі ў траве малінавую кашку і бачылі, што яна таксама апусціла свае лісцікі. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нассо́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
1. Ссунуць адкуль‑н. або куды‑н. пэўную колькасць чаго‑н. Была відаць здалёку белая бяросга — цэлыя кучы, усё роўна як хто нассоўваў яе ды не даў рады забраць ці спаліць. Пташнікаў.
2. Рухаючы, наблізіць адно да другога. Нассоўваць сталоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ві́ня ’белая намаразь, якой пакрываюцца дрэвы зімой, іней’ (Мат. Гродз., Сцяшк. МГ). Фанетычны варыянт літаратурнай формы іней, в‑ прыстаўное, першапачаткова, відаць, было віняй м. р., як і навагр. ві́няй (З нар. сл.). Пасля страты канцавога ‑й слова віня перайшло ў разрад імёнаў ж. р.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)