Verbum

акале́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., каго-што.

Пашкодзіць які‑н. орган, зрабіўшы траўму; зрабіць калекам. [2‑гі падарожны:] О дзякуй, дзякуй, чалавеча! Я рад спачыну; балазе, К таму сказаць, і акалечыў Свой большы палец на назе. Купала. [Томчак:] — Не бачыце, ці што? Акалечыў чалавека, звяруга, ды збег. Бажко.

запаўзці́, ‑зу, ‑зеш, ‑зе; ‑зём, ‑зяце; пр. запоўз, ‑паўзла, ‑ло; зак.

1. Паўзучы, залезці куды‑н. (пра насякомых, паўзуноў). [Мурашкі] глыбока запаўзлі ў падземныя норы. Колас. // Паўзком прабрацца куды‑н., дабрацца да чаго‑н. (пра чалавека). Даміра запоўз у палісаднік, ляжаў, прытуліўшыся да зямлі, слухаў. Асіпенка.

абла́яць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

Абазваць грубымі словамі, зняважыць; вылаяць. [Шклянка] мог ні за што ні пра што наваліцца на чалавека, аблаяць яго апошнімі словамі, пасля прасіць прабачэння і ў канцы зноў пачынаць лаяць. Чарот. // Адмоўна выказацца пра каго‑, што‑н. Аблаяць у газеце.

жмі́нда, ‑ы, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑дзе, Т ‑ай, ж.

Разм. пагард. Пра скупога чалавека, скнару. Мікодым, хоць і быў жмінда, на гэты раз не паскупіўся. Сабаленка. Маці кідае на бацьку гнеўны позірк. — У-у-у, жмінды, малака дзіцяці пашкадавалі. Асіпенка.

мара́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да маралі. Маральны кодэкс будаўніка камунізма.

2. Які адпавядае правілам маралі, якому ўласціва высокая мараль. Маральны ўчынак. Маральны абавязак.

3. Звязаны з унутранымі, духоўнымі перажываннямі чалавека. Маральная падтрымка. □ Вялікае маральнае задавальненне адчуў дзед Талаш пасля .. удалага стрэлу. Колас.

людае́д, ‑а, М ‑дзе, м.

1. Першабытны чалавек, дзікун, які ўжываў у ежу чалавечае мяса. // Персанаж казак, які пажырае людзей. Болей за ўсіх дрыжыць Янка ад страху, калі адпавядаюць пра людаедаў і разбойнікаў. Бядуля.

2. перан. Пра чалавека жорсткага, схільнага да насілля, забойства. Фашысцкія людаеды.

малавыра́зны, ‑ая, ‑ае.

Які недастаткова яскрава адлюстроўвае ўнутраны стан, якасць чалавека (пра вочы, выраз твару і пад.). Саханюк быў хлопец сухарлявы, досыць высокага росту, меў даволі прыгожы твар, але малавыразныя, жаўтавата-карыя вочы яго крыху псавалі. Колас. // Які недастаткова ярка перадае што‑н. Малавыразная мова.

паляшу́цкі, ‑ая, ‑ае.

Які належыць палешуку, уласцівы палешукам. Гразь была густая, чорная, як дзёгаць, размешаная паляшуцкімі лапцямі, быдлячымі і конскімі нагамі. Колас. Прыродны розум, спалучэнне народнай мудрасці з чыста паляшуцкай жартаўлівай дасціпнасцю і дабрадушнай хітрынкай у добрых вачах робяць гэтага чалавека прыемным субяседнікам. Залескі.

партупе́я, ‑і, ж.

Плечавы або паясны рэмень, да якога прышпільваецца халодная зброя, палявая сумка і пад. [Аня] азірнулася і ўбачыла высокага чалавека ў вайсковым адзенні з партупеяй цераз плячо, без шапкі. Мележ. Васілю асабліва добра запомніўся малады чарнявы лейтэнант з партупеяй на запыленай гімнасцёрцы. Няхай.

[Фр. porte-épée.]

патало́гія, ‑і, ж.

1. Навука пра ўмовы, прычыны, заканамернасці ўзнікнення, развіцця і вынікі хваробных працэсаў у арганізме чалавека і жывёлы. Лекцыі па агульнай паталогіі.

2. Адхіленне ад нормы жыццядзейнасці арганізма. Паталогія галаўнога мозгу.

3. перан. Кніжн. Адхіленне ад нормы ў чым‑н. Паталогія паводзін.

[Ад грэч. páthos — хвароба і logos — вучэнне.]