Глядзе́ць ’глядзець’. Рус.гляде́ть, укр.гляді́ти, чэш.hleděti, ст.-польск.ględzieć ’тс’. Звычайна параўноўваюць з такімі формамі, як с.-в.-ням.glinzen ’блішчаць’, лат.glenst, glendêt ’глядзець, шукаць’ і інш. Гл. Фасмер, 1, 418; Бернекер, 1, 303; Траўтман, 92–93; Праабражэнскі, 1, 129–130; БЕР, 4, 247–248; Махэк₂, 167. Падрабязны агляд праблематыкі гл. у Трубачова, Эт. сл., 6, 123.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
tempt
[tempt]
v.t.
1) спакуша́ць
2) на́дзіць, ва́біць, прыва́бліваць
3) правакава́ць, падбухто́рваць
to tempt the fate — шука́ць бяды́
4) схіля́ць, прыхіля́ць
to be tempted to disagree — быць схі́льным не пагаджа́цца
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
táppen
vi ця́жка ступа́ць, ісці́ няўпэўненым кро́кам, ісці́ наво́бмацак
im Fínstern ~ — блука́ць упо́цемку
nach etw. (D) ~ — шука́цьшто-н. во́бмацкам
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
fórschen
vi (nachD)
1) дасле́даваць; разве́дваць
nach der Wáhrheit ~ — шука́цьі́сціну
2) распы́тваць, даве́двацца (пра каго-н., што-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ду́рань, ‑рня, м.
1. Разумова абмежаваны, тупы чалавек. [Паўлінка:] Дурню плюнь у вочы, а ён скажа: дождж ідзе!Купала.Выйшаў дурань з лесу і забыўся, па што яго браты паслалі.Якімовіч.Дурню агню ў рукі не давай.З нар.// Ужываецца як лаянкавае слова. — Тфу, дурань! — аблаяў сам сябе Сцёпка і дадому пайшоў.Колас.//Уст. Юродзівы.
2.(толькізадмоўем: не дурань); узнач.вык., зінф.Разм. Майстар на што‑н., ахвотнік да чаго‑н. Не дурань паспаць. Не дурань паесці.
3. Адзін з відаў гульні ў карты. Вечарамі зімой збіраліся малінаўцы да каго-небудзь на вячоркі, бесперапынна курылі і рэзаліся ў карты — у воза або ў дурня.Чарнышэвіч.
•••
Застацца ў дурняхгл. застацца.
Знайшоў (знайшлі) дурнягл. знайсці.
Набіты дурань — пра вельмі тупога, абмежаванага чалавека, няздольнага разважаць, думаць.
Няма дурняўгл. няма.
Пакінуць у дурняхгл. пакінуць.
Пашыцца ў дурнігл. пашыцца.
Строіць дурнягл. строіць.
Шукаць дурняўгл.шукаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
óhne sich úmzusehen — не агля́дваючыся [не абаро́чваючыся]
◊ du wirst dich noch ~ — ≅ ты яшчэ́ пашкаду́еш аб гэ́тым
sich nach állen Séiten ~ — азіра́цца [агляда́цца] па бака́х
2) (inD) агляда́ць (дом, мясцовасць)
3) (nachD) шука́ць (вачы́ма); нагляда́ць
sich nach Árbeit ~ — шука́ць рабо́ту
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
grapple
[ˈgræpəl]1.
v.t.
схапі́ць і мо́цна трыма́ць; мо́цна ўхапі́цца, учапі́цца
2.
v.i.
1) змага́цца; счапля́цца, схапля́цца (пры ду́жаньні)
2) шука́ць пры дапамо́зе ко́шкі пад вадо́ю
3.
n.
суты́чка, барацьба́f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
днёўка, ‑і, ДМ ‑ўцы; Рмн. днёвак; ж.
Адпачынак днём (пры начных пераходах). На днёўку выбралі густы хмызнячок сярод поля — тут фашысты напэўна не стануць шукаць партызанаў.Новікаў.Усім загадалі захоўваць цішыню і не адыходзіць ад месца днёўкі.Мележ.// Дзённы адпачынак, сон (дзікіх жывёл, птушак). Зімой галодныя ваўкі за адну ноч праходзяць у пошуках здабычы некалькі дзесяткаў кіламетраў, але на днёўку вяртаюцца часта ў аблюбаваны імі пералесак.В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Зрабіць сухім; высушыць. Засушыць кляновы ліст. Засушыць рыбіну.
2.перан.Разм. Пазбавіць жывасці, яркасці, выразнасці. Засушыць спектакль. □ Кірыла сумна ўсміхнуўся: ён не вельмі багаты на метафары і параўнанні. Заўсёды пакутліва шукаць іх, каб былі трапныя, арыгінальныя. Ён вінаваціць газету — яна засушыла.Шамякін.
3.перан.Разм. Прыпыніць, спыніць, развіццё чаго‑н. Засушыць ён можа справу, — І цябе й тваю заяву — Пад сукно.Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ду́рань, -рня, мн. -рні, -рняў, м.
1. Неразумны, тупы, разумова абмежаваны чалавек.
Д. быў, дык і рабіў дурное.
Дурняў не сеюць, яны самі родзяцца (з нар.). Д. дурнем (вельмі дурны).
2. Назва гульні ў карты.
Гуляць у дурня.
◊
Не дурань (зрабіць, рабіць што-н.; разм.) — любіць, мае схільнасць да чаго-н.
Не дурань паспаць.
Няма дурняў (разм.) —
1) выказванне нязгоды з кім-, чым-н., адмаўленне рабіць што-н.;
2) не ашукаеш, не спадзявайся.
Пашыцца ў дурні (разм., неадабр.) — паставіць сябе ў нязручнае, смешнае становішча.
Прымусь дурня богу маліцца, дык ён і лоб разаб’е (разм., неадабр.) — неразумны чалавек і ў добрай справе нашкодзіць.
Шукаць дурняў (разм.) — хітрасцю прымушаць каго-н. рабіць што-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)