катапу́льта, ‑ы, ДМ ‑льце, ж.

1. У старажытнасць — асадная машына для кідання на вялікую адлегласць камення, бочак з гаручым і інш.

2. Механізм для старту самалётаў з палуб авіяносцаў і іншых невялікіх узлётных пляцовак.

3. Прыстасаванне для аўтаматычнага выкідвання з лятальнага апарата лётчыка (або інш. членаў экіпажа) з далейшым спускам на парашуце.

[Лац. catapulta з грэч.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

А́НДЭРСАН

(Anderson) Джэймс (1739, Шатландыя — 15.10.1808),

англійскі вучоны-эканаміст. Буйны фермер. Асн. навук. працы па агр. пытанні. Прыхільнік агр. пратэкцыянізму. Задоўга да Д.Рыкарда ў асноўным правільна апісаў механізм утварэння дыферэнцыяльнай рэнты, чым абвяргаў вучэнне фізіякратаў. Рашуча выступаў супраць мальтузіянства, даказваючы, што магчымасці с.-г. вытв-сці бязмежныя, яны павялічваюцца з ростам насельніцтва.

т. 1, с. 363

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГІДРААКУСТЫ́ЧНЫ МАЯ́К,

стацыянарная падводная прылада, якая выпрамяняе гукавыя (акустычныя) сігналы з мэтай арыентавання суднаў, глыбакаводных апаратаў і інш. Мае генератар гукавых ваганняў, узмацняльнік магутнасці, электраакустычны выпрамяняльнік, механізм кіравання сігналамі, сінхранізавальную прыладу, крыніцу электрасілкавання. Устанаўліваюць на дне мора, на метал. апорах ці на якары (на зададзенай глыбіні). Далёкасць дзеяння гідраакустычнага маяка каля 20 км.

т. 5, с. 221

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

эжэ́ктар

(фр. éjecteur)

1) прыстасаванне, дзеянне якога заснавана на выкарыстанні эжэкцыі;

2) механізм у агнястрэльнай зброі, які аўтаматычна выкідвае гільзу выстраленага патрона пры адкрыцці затвора.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

кран ​1, ‑а, м.

1. Прыстасаванне ў рэзервуарах для выпускання з іх вадкасцей або газаў у форме трубкі і вертыкальна ўстаўленай у яе металічнай рухомай пробкі з адтулінай. Водаправодны кран.

2. Прыстасаванне асобай канструкцыі для перакрыцця трубаправода.

[Гал. kraan.]

кран ​2, ‑а, м.

Механізм для захопу, пад’ёму і перамяшчэння грузаў. Пад’ёмны кран. Вежавы кран. Маставы кран.

[Ням. Kran.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спуск, -а і -у, мн. -і, -аў, м.

1. -у, гл. спусціцца, спусціць.

2. -а. Месца, па якім спускаюцца ўніз.

Круты с.

3. -а. Прыстасаванне, якое прыводзіць у рух курок пры выстрале.

Націснуць на с.

4. -а. Шлюз у млыне для прапускання вады.

5. -а. Доўгі сталярны рубанак.

6. -а. Прагал у верхняй частцы старонкі перад пачаткам раздзела кнігі (спец.).

◊

Не даваць спуску каму (разм.) — не рабіць патурання каму-н., а строга патрабаваць.

|| прым. спускавы́, -а́я, -о́е (да 3 знач.).

С. механізм.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

малато́к, ‑тка, м.

1. Ручны інструмент, прызначаны для забівання, кляпання і пад., у выглядзе металічнага або драўлянага бруска рознай формы, насаджанага на ручку пад прамым вуглом. Шавецкі малаток. Мулярскі малаток. □ На дварэ стараставай сядзібы шорхаў гэбель, шыпела піла, стукалі малаткі. Самуйлёнак.

2. Спец. Прыстасаванне, механізм ударнага дзеяння. Адбойны малаток.

•••

З малатка (уст.) — з аўкцыёну (прадаць, пусціць, пайсці і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пада́ча, ‑ы, ж.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. падаць.

2. У спорце — удар па мячу, шайбе і пад., які ўводзіць апошнія ў гульню. Бакавая падача. □ [Алесь] гуляў азартна, бегаў за мячом, стараўся перахапіць кожную падачу. Шыцік.

3. Адноснае перамяшчэнне інструмента і дэталі, якая апрацоўваецца. Падача супарта. // Механізм, які забяспечвае гэтае перамяшчэнне. Гурба выключыў аўтаматычную падачу, адвёў дэталь. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

переда́точный перада́тачны;

переда́точный механи́зм перада́тачны механі́зм;

переда́точный акт перада́тачны акт;

переда́точная на́дпись фин. перада́тачны на́дпіс;

переда́точное отноше́ние мех. перада́тачныя адно́сіны;

переда́точный вал мех. перада́тачны вал;

переда́точный биле́т ж.-д. перада́тачны біле́т.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

повреди́ть сов.

1. (кому, чему) пашко́дзіць;

со́лнце вам не повреди́т со́нца вам не пашко́дзіць;

2. (испортить) папсава́ць, сапсава́ць; пашко́дзіць; (искалечить) пакале́чыць;

повреди́ть механи́зм папсава́ць механі́зм;

◊

не повреди́т (не помеша́ет) не пашко́дзіць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)