Мус1 ’павіннасць, неабходнасць, прымус, насілле’ (Нас., Др.-Падб., Гарэц., Сцяшк., Бяльк., Сл. ПЗБ; добр., Рам. 1), ’гульня ў карты без пасаў’ (Нас.), ст.-бел.мусъ ’неабходнасць, прымус’ (XVI ст.) — запазычанне са ст.-польск.mus ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 137), якое з musieć (ст.-в.-ням.muoʒan, с.-в.-ням.müeʒen ’вольны час; мець магчымасць’, суч. ням.Muß, магчыма, з фразы man muß ’трэба’). У ст.-польск. мове mus (mos) яшчэ мела значэнне ’гарнец (мера)’.
Мус2, мусы ’зарослы травою выган’ (Нар. Гом. — І. Навуменка, КТС). Няясна. Магчыма, з ням.Mus ’ежа’ (г. зн. ’паша’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во́льнасць, ‑і, ж.
1. Свабода, незалежнасць. Мы кубкі ўздымалі За вольнасць людскую, за праўду на свеце.Броўка.[Белавус:] — Ішлі вы на смерць, на змаганне За люд наш, за вольнасць зямлі.Колас.// Самастойнасць, неабмежаванасць у дзеяннях. Дзесьці далёка засталася вайна, перапоўненыя салдатамі эшалоны, лазарэт, і вось ён вольны, сам па сабе, нікому не падуладны чалавек. Захацелася хутчэй і паўней адчуць гэтую вольнасць.Галавач.
2. Парушэнне агульнапрынятых правіл, адступленне ад нормы. Паэтычная вольнасць.
3. Нястрыманасць, фамільярнасць; нетактоўнасць. Вольнасць у абыходжанні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напе́ць, ‑пяю, ‑пяеш, ‑пяе; ‑пяём, ‑пеяце; зак.
1.чаго. Спець многа чаго‑н. Вольны вецер напеў вольных песень табе, Бор зялёны ўзняў дружным гоманам, Сонца полымем вызвала к слаўнай сяўбе, Зоры веру ўлілі сілам зломаным.Купала.
3.што. Спець для гуказапісу (на плёнку, пласцінку і пад.). Напець пласцінку.
4.чаго і без дап.Разм. Нагаварыць, напляткарыць на каго‑н.
•••
Напець у вушы — тое, што і напець (у 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спро́шчаны, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад спрасціць.
2.узнач.прым. Больш просты; прасцей, чым раней. Спрошчаная арфаграфія. Спрошчаны механізм.
3.узнач.прым. Недастаткова глыбокі, прымітыўны. Бясспрэчна адно: дзіцячы пісьменнік не мае права даваць чытачу спрошчанае ўяўленне аб жыцці, ён павінен умець проста і зразумела гаварыць аб складаным.Шкраба.Спрошчаны фінал у пэўнай меры перашкодзіў твору стаць цэласным, унутрана завершаным.Мушынскі.
4.узнач.прым.Разм. Вызвалены ад патрабаванняў маралі; празмерна вольны. Спрошчаныя адносіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
располага́тьIнесов.
1.(иметь в своём распоряжении) мець (што);
располага́ть сре́дствами мець сро́дкі;
располага́ть свобо́дным вре́менем мець во́льны час;
2.(распоряжаться) распараджа́цца;
располага́ть свои́м иму́ществом распараджа́цца сваёй маёмасцю;
3.уст. (намереваться) меркава́цца, разлі́чваць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ВА́АЛЬС
(Waals) Ян Дыдэрык ван дэр (23.11.1837, г. Лейдэн, Нідэрланды — 9.3.1923),
нідэрландскі фізік. Чл. Нідэрландскай, Парыжскай, Берлінскай АН, Нацыянальнай АН ЗША. У 1862—65 вольны слухач Лейдэнскага ун-та. Праф. Амстэрдамскага ун-та (1877—1907). Навук. працы па малекулярнай фізіцы і нізкатэмпературных з’явах. Вывеў Ван-дэр-Ваальса ўраўненне і ўстанавіў неперарыўнасць газападобнага і вадкага станаў рэчыва. Разгледзеў пытанне пра малекулярныя сілы ў газападобным і вадкім станах у сувязі з будовай рэчываў. Распрацаваў тэорыю бінарных сумесяў і тэрмадынамічную тэорыю капілярнасці. Нобелеўская прэмія 1910.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
wczasy
мн.
1. адпачынак (на курорце, у санаторыі);
wczasy lecznicze — адпачынак у санаторыі;
skierowanie na wczasy — пуцёўка на курорт (у дом адпачынку);
2.вольны час
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
free
[fri:]1.
adj.
1) во́льны, свабо́дны; незале́жны
2) неабмежава́ны; вы́звалены (з пало́ну, няво́лі); вы́пушчаны, зво́льнены (ад абавя́зкаў)
3) адво́льны
a free translation — во́льны перакла́д
4) непрымусо́вы; шчо́дры
of one’s own free will — добраахво́тна
to be free with one’s money — шчо́дра выдава́ць або́ дава́ць гро́шы
5) шчы́ры, адкры́ты
too free with criticism — зана́дта адкры́ты ў кры́тыцы
6) бесцырымо́нны; распу́шчаны
His manner was entirely too free — Яго́ныя мане́ры былі́ залі́шне бесцырымо́нныя
7) бяспла́тны, дармо́вы
a free ticket — бяспла́тны біле́т
8) свабо́дны
free of duty — бяспо́шлінны, не абкла́дзены мы́там
free imports — бяспо́шлінныя тава́ры
a free port — во́льны порт
9) адкры́ты, во́льны, дасту́пны
free access — адкры́ты до́ступ
10) без
a day free from wind — бязьве́траны дзень
free from pain — бяз бо́лю, безбале́сны
11) Chem. нязлу́чаны
Oxygen exists free in air — Кісларо́д існу́е ў паве́тры ў нязлу́чаным ста́не
2.
adv.
1) во́льна, свабо́дна
2) бяспла́тна
3.
v.t.
1) вызваля́ць (зь няво́лі)
2) адпуска́ць (руку́), звальня́ць; разлы́гваць
•
- free and clear
- free and easy
- get free of
- set free
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ба́цькаўскі, ‑ая, ‑ае, н.
1. Які належыць бацьку. Ты зжылося з намі, бацькаўскае слоўца, Як бы корань з дрэвам, як бы з небам сонца.Купала.// Уласцівы бацьку. Паглядзіць на свайго сына Сцяпан, і напоўняцца яго вочы вялікай бацькаўскай радасцю.Кулакоўскі.// Набыты, спраўлены бацькам. [Ганцы] было вельмі прыемна выводзіць з аглабель за повад уласнага бацькаўскага каня.Чорны.
2. Звязаны з бацькаўшчынай, радзімай. Клічуць дарогі ў бясконцыя далі... Самы ты вольны, край бацькаўскі наш!Кірэенка.На ім [гербе] — каронай залатой — Спляліся спелыя калоссі Бязмежных бацькаўскіх раўнін.Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)