ВАЛКО́НСКІ Сяргей Рыгоравіч
(19.12.1788, г. Ачакаў, Украіна — 10.12.1865),
дзекабрыст. Генерал-маёр, князь. Удзельнік вайны 1812, замежных паходаў рус. арміі 1813—14. З 1820 чл. «Саюза працвітання», з 1821 чл. Паўднёвага таварыства дзекабрыстаў. Разам з В.Л.Давыдавым кіраваў Каменскай управай, наладжваў сувязі з Паўночным таварыствам дзекабрыстаў. Прыхільнік «Рускай праўды» П.І.Песцеля. Прыгавораны да смяротнай кары, замененай пажыццёвай катаргай. Вярнуўся з Сібіры ў 1856. Аўтар «Запісак».
т. 3, с. 482
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
вало́даць несов., в разн. знач. владе́ть; (иметь что-л. своей собственностью — ещё) облада́ть;
в. збро́яй — владе́ть ору́жием;
в. ру́скай мо́вай — владе́ть ру́сским языко́м;
в. руко́й — владе́ть руко́й;
в. лясны́мі бага́ццямі — владе́ть (облада́ть) лесны́ми бога́тствами;
◊ в. сабо́й — владе́ть собо́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Акты́ўны. Запазычанне 20–30‑х гадоў XX ст. з рускай мовы (Гіст. лекс., 272). Рус. активный з франц. actif (Шанскі, 1, А, 69).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аўтама́т (БРС). Запазычана з рускай мовы (Крукоўскі, Уплыў, 83), дзе з франц. automate (грэч. αὐτόματος) ’які дзейнічае сам’, гл. Шанскі, 1, А, 33.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ку́калка ’стадыя ў развіцці насякомага’ (ТСБМ). Рус. куколка — калька з ням. Puppe ’лялька’ (Шанскі, 2, 8, 435). Бел. кукалка запазычанне з рускай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Корг ’надводны або падводны камень’ (Яшк.). Параўн. рус. корга ’тс’. Распаўсюджанне на рускай поўначы сведчыць аб запазычанні з карэльск. korgo ’водмель’ (Фасмер, 2, 323).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Слава́р ‘слоўнік’ (Гарэц.). Параўн. рус. слова́рь, славен. slovar ‘тс’. Запазычана з рускай мовы. Чэшская крыніца для славянскіх моў адмаўляецца, гл. Басай-Сяткоўскі, Słownik, 322.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мяша́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад мяшаць 1 (у 1, 2 знач.).
2. у знач. прым. З прымессю чаго‑н. Мяшанае малако. Мяшаная смятана.
3. у знач. прым. Разнародны. Мяшанае насельніцтва. // Які складаецца з розных парод. Мяшаны лес. // Змешаны з розных элементаў. [Дзяўчына] размаўляла на мяшанай польскай і рускай мовах. Карпюк.
4. у знач. прым. Разм. Узараны паўторна. Мяшанае ворыва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Алего́рыя, ст.-бел. аллигория (1653), аллигоричный (1627) (Булыка, Запазыч.). Недакладна Крукоўскі, Уплыў, 85, які адносіць гэта слова да новых запазычанняў з рускай мовы. Гл. алягорыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наўродзе ’накшталт’ (Бяльк.), рус. навроде ’тс’. Запазычана з рускай мовы ці ўтворана самастойна на базе рус. вроде ’тс’ (да род) пры дапамозе ўзмацняльнага прэфікса на-.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)