Aquam turbare dedecet, ne pura tibi desit
Не прыстала муціць ваду, каб чыстай табе хапіла.
Не подобает мутить воду, чтобы чистой тебе хватило.
бел. Не плюй у вадзіцу: згадзіцца напіцца. Не плюй у крыніцу: прыйдзеш па вадзіцу.
рус. Не плюй в колодец: пригодится напиться. Воду не мути, придётся черпнуть.
фр. Il ne faut jamais dire: Fontaine, je ne boirai de ton eau (Никогда не стоит говорить: фонтан, я не буду пить твою воду).
англ. Let every man praise the bridge he goes over (Пусть каждый хвалит мост, по которому идёт).
нем. Spei nicht in den Brunnen: vielleicht wirst du noch sein Wasser trinken (Не плюй в колодец: возможно, ты напьёшься из него воды).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
кантро́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да кантролю, ажыццяўляе кантроль. Кантрольны пункт. Кантрольны мост. Кантрольная камісія. // Прызначаны для кантролю. Кантрольная работа. Кантрольная апаратура.
2. у знач. наз. кантро́льная, ‑ай, ж. Праверачная работа ў школе, вну. Было ў Сяргея і сваё, асабістае жаданне. Пра яго ён не толькі не пісаў ніколі ў кантрольнай, але нават не гаварыў і сваім лепшым сябрам. Шахавец.
•••
Кантрольныя лічбы гл. лічба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напро́ст, прысл.
1. Не звязваючы (у снапы), свабодна. Камунары завіхаліся на жніве. Павыцягвалі панскія жняяркі, прыладзілі да кос грабелькі і з ранішняй расою клалі напрост супольна пасеянае жыта. Грахоўскі. / перан. Свабодна, без цяжкасцей. Значыць, сіла такая — вялікая — ёсць, Што й навалу абложыць напрост: Гэта наша — твая і мая — маладосць. Глебка.
2. Абл. Напрасткі. Беглі людзі напрост — Цераз мост, цераз луг — На папар Беглі. Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разве́сці¹, -вяду́, -вядзе́ш, -вядзе́; -вядзём, -ведзяце́, -вяду́ць; -вёў, -вяла́; -ло́; -вядзі́; -ве́дзены; зак.
1. каго (што). Ведучы, даставіць (многіх) у розныя месцы.
Р. вартавых.
2. перан. Разлучыць каго-н., аддаліць аднаго ад другога.
Лёс навекі нас развёў.
3. каго (што). Скасаваць чый-н. шлюб.
4. Адвесці часткі чаго-н. у розныя бакі; рассунуць, расставіць што-н. злучанае.
Р. мост.
◊
Развесці рукамі (разм.) — павесці рукамі ў розныя бакі ў знак здзіўлення, бяссілля ў вырашэнні якой-н. справы.
|| незак. разво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.
|| наз. развядзе́нне, -я, н. (да 4 знач.), разво́д, -у, М -дзе, м. (да 1, 3 і 4 знач.) і разво́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 4 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
патру́ль, ‑я, м.
Невялікі ўзброены атрад (войска ці міліцыі) або ваеннае судна, самалёт для нагляду за парадкам і бяспекай у пэўным раёне, месцы. — Аднойчы мне давялося быць з ім [Раманам] у сумесным патрулі па дружыне. Савіцкі. Узмоцнены патруль ахоўваў кожны метр на чыгунцы, кожны склад, абнесены да таго ж калючым дротам. Мікуліч. // Той, хто знаходзіцца ў такім атрадзе. Учора перад усходам сонца падпольшчыкі знялі патруля і ўзарвалі чыгуначны мост. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
масці́шча Месца, дзе быў мост і грэбля (Слаўг.). Тое ж мосцішча, машчы́шча, мастоўе, маставі́шча (Слаўг.).
□ ур. Масці́шча (балотца) каля в. Клетнае Глуск. (Янк. II), ур. Масцішча на левым беразе р. Рудні́цы каля в. Рудня Слаўг., пас. Масцішча ў в. Рэкта Слаўг., ур. Машчы́шчы Стол.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
ка́менный
1. (о здании из камня или кирпича) мурава́ны;
ка́менный дом мурава́ны дом;
ка́менная стена́ мурава́ная сцяна́, мур;
2. в др. знач. каме́нны;
ка́менная соль каме́нная соль;
ка́менный у́голь каме́нны ву́галь;
ка́менный век ист. каме́нны век;
ка́менный мост каме́нны мост;
ка́менная насти́лка брук;
ка́менные поро́ды геол. каме́нныя паро́ды;
ка́менные рабо́ты каме́нныя рабо́ты;
ка́менная ба́ба каме́нная ба́ба;
ка́менный мешо́к каме́нны мяшо́к;
◊
как за ка́менной стено́й як за муравана́й (каме́ннай) сцяно́й.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
поко́иться несов.
1. (пребывать в покое) знахо́дзіцца, быць у спако́і; (отдыхать) адпачыва́ць;
2. (быть похороненным) спачыва́ць, быць пахава́ным;
здесь поко́ится мой оте́ц тут спачыва́е (пахава́ны) мой ба́цька;
3. (лежать, опираться на основание) абапіра́цца, апіра́цца (на што); (лежать) ляжа́ць (на чым); (стоять) стая́ць (на чым);
мост поко́ится на а́рках мост абапіра́ецца на а́ркі;
4. перен. (основываться) грунтава́цца;
э́тот вы́вод поко́ится на глубо́ком изуче́нии предме́та гэ́тая высно́ва грунту́ецца на глыбо́кім вывучэ́нні прадме́та.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
athwart
[əˈӨwɔrt]
1.
adv.
на́крыж; упо́перак, наўско́с
2.
prep.
1) упо́перак; праз
to throw a bridge athwart a river — перакі́нуць мост праз раку́
2) су́праць, супро́ць; насу́перак, насупо́р
athwart his plans — насу́перак яго́ным пля́нам
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
правалі́цца сов.
1. в разн. знач. провали́ться;
п. ў я́му — провали́ться в я́му;
мост ~лі́ўся — мост провали́лся;
куды́ ты ~лі́ўся? — куда́ ты провали́лся?;
п. на экза́мене — провали́ться на экза́мене;
усе́ пла́ны ~лі́ліся — все пла́ны провали́лись;
2. (о глазах) впасть, ввали́ться, провали́ться;
◊ гато́ў скрозь зямлю́ п. — гото́в сквозь зе́млю провали́ться;
як скрозь зямлю́ ~лі́ўся — как сквозь зе́млю провали́лся;
каб ты ~лі́ўся! — чтоб ты пропа́л!;
п. з трэ́скам — провали́ться с тре́ском
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)