апры́чніна, -ы, ж.
1. гіст. Сістэма надзвычайных мер, ажыццёўленая царом Іванам IV Грозным для разгрому баярска-княжацкай апазіцыі і ўмацавання самадзяржаўя.
2. Частка дзяржаўных тэрыторый, якія знаходзіліся ў кіраванні цара Івана IV і служылі яму апорай у насаджэнні сваёй палітыкі.
3. Спецыяльнае войска цара Івана IV для правядзення яго палітыкі, высочвання і выкаранення «крамолы».
|| прым. апры́чны, -ая, -ае.
Апрычнае войска.
Апрычныя ўладанні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
эпапе́я, -і, мн. -і, -пе́й, ж.
1. Вялікі твор эпічнага жанру, у якім апісваюцца значныя гістарычныя падзеі.
Э.
Івана Мележа «Людзі на балоце».
2. перан. Буйная, значная падзея, якая ахоплівае цэлы гістарычны перыяд.
Э.
Вялікай Айчыннай вайны.
|| прым. эпапе́йны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
парадакса́льны, ‑ая, ‑ае.
Які змяшчае ў сабе парадокс, з парадоксам. Парадаксальныя вывады. □ Няма нічога неспадзяванага і парадаксальнага ў тым, што, гаворачы пра Івана Шамякіна, часам прыгадваюць імя Івана Тургенева. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
судзе́бнік, ‑а, м.
У мінулым — збор законаў, прававых пастаноў. Судзебнік Івана III.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апры́чнік, ‑а, м.
Служылы дваранін, які ў час даравання Івана IV знаходзіўся ў радах апрычніны (у 2 знач.). // перан. Пагард. Аб царскім паліцэйскім, жандару.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бая́рскі, ‑ая, ‑ае.
Гіст. Які мае адносіны да баяраў, належыць баярам. Баярская сядзіба. // Які складаецца з баяраў. Баярская дума. // Уласцівы баярам. Баярскі быт эпохі Івана Грознага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шыракапле́чы, ‑ая, ‑ае.
Шырокі ў плячах. У пакой ускочылі два салдаты, высакарослыя і шыракаплечыя. М. Ткачоў. Неяк падвечар на парозе сянец з’явілася шыракаплечая постаць Івана Іванавіча. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
добрасусе́дскі, ‑ая, ‑ае.
Дружалюбны, прыязны ў адносінах да суседзяў. Добрасуседскія адносіны. □ Нясе.. хто-небудзь з пошты пісьмо і здалёк яшчэ кажа з добрасуседскай усмешкай: — Ад вашага Івана! Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
намілава́цца, ‑луюся, ‑луешся, ‑луецца; зак.
Разм. Налюбавацца адзін на аднаго, палашчыцца. [Раман:] — Івана толькі Кавалевіча шкода і маладзіцу яго. Не нацешыліся, не намілаваліся яшчэ, а ўжо, бедная, удав[а]. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
радасло́ўе, ‑я, н.
1. Гісторыя роду, генеалогія. Пазней радаслоўе літоўскіх князёў у версіі Спірыдона было адхілена ўрадам Івана IV. Чамярыцкі.
2. Тое, што і радаслоўная (гл. радаслоўны ў 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)