Трыву́х(а) (треву́ха, треву́х) ‘удар, поўха’ (Нас.), трыву́шина ‘аплявуха’ (там жа), трыву́шыць ‘біць у вуха’ (Юрч. Вытв.). З рускай мовы: треу́х ‘поўха’. Паводле Фасмера (4, 101), з тре‑ і у́хо, першая частка, відаць, з тре́снуть ‘ударыць, стукнуць’, параўн. рус. затре́щина ‘аплявуха’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наву́шнік ’вуха ў шапцы-вушанцы; спецыяльнае прыстасаванне для аховы вушэй ад холаду; прылада, якая надзяваецца на вушы для праслухоўвання гукаперадач і гуказапісаў’ (ТСБМ). Усходнеславянскае ўтварэнне ад вуха (ухо), параўн. рус. наушник, укр. наушник ’тс’; падобныя незалежныя ўтварэнні вядомы ў многіх славянскіх мовах, параўн., напрыклад, в.-луж. nawušnik ’завушніца’ і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Difficilem oportet aurem habere ad crimina
Варта мець тугое вуха да абвінавачванняў/папрокаў.
Нужно иметь тугое ухо к обвинениям/упрёкам.
бел. Не прымаць блізка да сэрца. У адно вуха ўпусціць, у другое ‒ выпусціць.
рус. Не принимать близко к сердцу.
фр. Ne pas prendre qen à coeur (Не принимать к сердцу).
англ. Take it easy (Не принимай близко к сердцу).
нем. Nicht sehr zu Herzen nehmen (Не очень принимать к сердцу).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
вну́тренний в разн. знач. уну́траны;
вну́тренний смысл уну́траны сэнс;
вну́тренняя поли́тика уну́траная палі́тыка;
вну́тренние боле́зни мед. уну́траныя хваро́бы;
вну́тренний карма́н уну́траная кішэ́нь;
вну́тренняя секре́ция физиол. уну́траная сакрэ́цыя;
вну́треннее у́хо анат. уну́транае ву́ха;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прикла́дываться
1. (приближать к чему-л. ухо, глаз и т. п.) прыклада́ць, прыкла́дваць (што);
2. (целовать) цалава́ць (каго, што);
3. (нацеливаться) нацэ́львацца;
4. (выпивать) прыкла́двацца;
5. страд. прыклада́цца, прыкла́двацца; дадава́цца; см. прикла́дывать.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Audi multa, loquere pauca
Слухай многа, гавары мала.
Слушай много, говори мало.
бел. Больш слухай, менш гавары. Меней гавары ‒ болей ведаць будзеш. Слухаць ‒ добрай рады не шкодзіць.
рус. Меньше говори, да больше слушай. Держи уши пошире, а рот поуже. Умей сказать ‒ умей и смолчать. Слово ‒ серебро, молчание ‒ золото.
фр. Il faut une aiguille pour la bourse et deux pour la bouche (Нужна иголка для кошелька, а две ‒ для рта). Grande oreille, courte langue (Большое ухо, короткий язык).
англ. Be swift to hear, slow to speak (Будь скор на слух и нетороплив на речь).
нем. Rede wenig, höre viel! (Говори мало, слушай много!).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Cave canem
Сцеражыся сабакі (г. зн. будзь асцярожным, уважлівым).
Берегись собаки (т. е. будь осторожен, внимателен).
бел. Трымай вуха востра. Калі баішся сабакі, то палку на яго знойдзеш. Старожа лепей варожы. Хто аглядаецца, той не каецца. Ястраб у небе ‒ куры ў бульбу.
рус. Держи ухо востро. Собаку мани, а палку держи. Дружиться дружись, а за саблю держись. Не всякому верь, запирай крепче дверь. Берегися бед, пока их нет. Левой рукой мосол кажи, а в правой руке плеть держи.
фр. Gare au chien! (Берегись собаки!).
англ. Beware the dog (Бойся собаки).
нем. Die Ohren spitzen (Навострить уши). Augen und Ohren aufhalten (Открыть/держать открытыми глаза и уши).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Tacere est optimum et pro viribus sapere
Лепш за ўсё маўчаць і быць мудрым па меры сіл.
Лучше всего молчать и быть мудрым в меру сил.
бел. Прамоўчанае слова не псуець. Маўчок — пятачок, а два — грывеннік.
рус. Слово ‒ серебро, молчание ‒ золото. Говори меньше умнее будешь. Больше думай ‒ меньше говори. Много знай, да мало болтай.
фр. Il vaut mieux glisser du pied que de la langue (Лучше оступиться ногой, чем оговориться). Il est bon de parler et meilleur de se taire (Говорить ‒ хорошо, но лучше ‒ помолчать). Grande oreille courte langue (Большое ухо, короткий язык).
англ. Speech is silver, silence is gold (Речь ‒ серебро, молчание ‒ золото).
нем. Reden ist Silber, Schweigen ist Gold (Речь ‒ серебро, молчание ‒ золото).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
во́стра нареч.
1. (оттачивать) о́стро;
2. (остроумно) остро́; (резко — ещё) кру́пно; (о речи — ещё) хлёстко;
в. ста́віць пыта́нне — остро́ ста́вить вопро́с;
в. ска́зана — о́стро ска́зано;
в. пагавары́ць — остро́ (кру́пно) поговори́ть;
в. ўспрыма́ць — остро́ воспринима́ть;
◊ трыма́ць ву́ха в. — держа́ть у́хо востро́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
туго́й
1. в разн. знач. тугі́;
туга́я пружи́на туга́я спружы́на;
туго́й мяч тугі́ мяч;
туги́е ко́сы тугі́я ко́сы;
туга́я струна́ туга́я струна́;
2. (неподатливый) нячу́лы, непамярко́ўны; (скупой) скупы́;
◊
туго́й на́ ухо тугі́ на ву́ха, недачува́е;
туго́й кошелёк тугі́ кашалёк.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)