(лац. incunabula = ранняе дзяцінства; першыя крокі; пачатак)
кніга, надрукаваная ў пачатковую пару кнігадрукавання (да 1501 г.), знешне падобная на рукапісную.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пратэрагі́нія
(ад гр. proteros = першы, больш ранні + -гінія)
больш ранняе даспяванне ў кветках рыльцаў песцікаў, чым тычынак, форма дыхагаміі (проціл.пратэрандрыя).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пратэра́ндрыя
(ад гр. proteros = першы, больш ранні + -андрыя)
больш ранняе даспяванне ў кветках тычынак, чым рыльцаў песцікаў; форма дыхагаміі (параўн.пратэрагінія).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Тэ́гус ‘бульбяная бабка’ (Сцяшк. Сл.). Паходжанне няяснае. Відаць, запазычана вусным шляхам з ідыш, параўн. tejgexe ‘бабка, запяканка’, што ад ням.Teig ‘цеста’ (Астравух, Ідыш-бел. сл., 792), якое ўзыходзіць да і.-е.*dheigh‑ ‘мясіць цеста’, больш ранняе ‘мясіць гліну’, адкуль і грэч.τεῖχοης; ‘мур’, τοῖχος ‘сцяна’ (Duden. Ethymologie, 841).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ла́цвіна1 ’лата’ (Нас.), укр.закарп.латеа, рус.смал., бран., кур., арл.латвійца, палаб.lotvd, н.-луж.łatwa, славен.lȃtva, харв. (у Венгры!) latva ’тс’. Прасл.latva, laty. Да латач- -^‑аснова сведчыць пра вельмі ранняе запазычанне з с.-в.-ням.latte, late (Слаўскі, 5, 37–38, а таксама Шустар-Шэўц, 10, 765).
◎ Ла́цвіна ’дабро’, ’добра’ (Бяльк.). Адпрыслоўнас ўтварэнне. Да латва (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БЕ́СЦЕР,
рыба, атрыманая ў выніку штучнай гібрыдызацыі бялугі і сцерлядзі ў Расіі (1952), адсюль назва. Спалучае хуткі рост бялугі і ранняе выспяванне сцерлядзі. На Беларусь завезена ў 1973—74 на рыбакамбінат «Белае» (Гомельская вобл.) для вывучэння перспектыў рыбагасп. выкарыстання.
Даўж. да 180 см, маса больш за 30 кг. Пладавітая. Хутка расце. У аквакультуры гібрыды 1-га пакалення за год дасягаюць масы да 500 г, за 2 гады — да 4 кг. Вырошчваюць у басейнах, садках, сажалках.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
выспява́ннен.
1. Réifen n -s, Áusreifen n -s;
ра́нняе выспява́нне Frühreife f -;
по́зняе выспява́нне Spätreife f -;
палаво́е выспява́нне Pubeszénz f -, Pubertätszeit f -;
2.перан. Heránreifen n -s, Áusreifen n
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
І́вянь ’белая намаразь, якой пакрываюцца дрэвы зімой’ (навагр., Жыв. сл., 11). Рус.цвяр., наўг., калуж., пецярб.и́вень, калуж.ивеньё, славен.ȋvje, параўн. рус.индеве́ть, иневе́ть < *ивенеть. Гл. іней, віня. Славен.-усх.-слав. формы даюць магчымасць Трубачову (Эт. сл., 8, 236) рэканструяваць ранняепрасл.*jьvьnь. Слаўскі (1, 458), наадварот, лічыць формы з iv‑ пазнейшымі, прычым не выключае магчымасць кантамінацыі з *iva. Гл. Безлай, 1, 211.
Раз’яш́чыць ’расчыніць (пра дзверы)’ (Ян.), ’расчыніць насцеж’ (Жыв. сл.), разья́шчыць ’расчыніць (дзверы, акно)’ (З нар. сл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне цьмянага паходжання. Магчыма, роднаснае да яшчык (гл.), параўн. больш ранняепольск.дыял.jaszcz ’пасудзіна, выдзяўбаная з дрэва’ (адносна яго гл. Саднік-Айцэтмюлер, 1, 33; Банькоўскі, 1, 577), што, аднак, не тлумачыць семантыку слова. Семантычна бліжэй н.-луж.jašk ’адтуліна ў жаку’, што ўзводзіцца да прасл.*askъ (Трубачоў, ЭССЯ, 1, 81), якія таксама не маюць надзейнай этымалогіі.