БА́РДЫШАЎ Іван Іларыёнавіч

(н. 14.7.1912, с. Рускія Нарвашы Янцікаўскага р-на, Чувашыя),

бел. хімік. Чл.-кар. АН Беларусі (1959), д-р хім. н. (1953), праф. (1955). Скончыў Ленінградскую лесатэхн. акадэмію (1936). З 1954 у Бел. лесатэхн. ін-це, у 1964—79 у Ін-це фізіка-арган. хіміі АН Беларусі. Навук. даследаванні па хіміі тэрпеноідаў, метадах іх аналізу, распрацоўцы тэхналогій вытв-сці практычна важных лесахім. прадуктаў.

Тв.:

Синтетические продукты из канифоли и скипидара. Мн., 1964 (у сааўт.).

т. 2, с. 307

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

копче́ние ср.

1. (приготовление в пищу) вэ́нджанне, -ння ср.;

2. (копчёные продукты) вэ́нджаніна, -ны ж., вяндлі́на, -ны ж.;

3. (лампы и т. п.) курэ́нне, -ння ср.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

харчо́вы

1. пищево́й, съестно́й;

~выя праду́кты — пищевы́е (съестны́е) проду́кты;

2. (о промышленности) пищево́й;

3. (относящийся к продовольствию) продово́льственный;

~вае пыта́нне — продово́льственный вопро́с;

○ Харчо́вая прагра́ма — Продово́льственная програ́мма

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ВАЛЫНЕ́Ц Аляксандр Патапавіч

(н. 2.2.1935, в. Берказы Пінскага р-на Брэсцкай вобл.),

бел. вучоны ў галіне фізіялогіі і біяхіміі раслін. Д-р біял. н. (1974). Скончыў Брэсцкі пед. ін-т (1960). З 1961 у Ін-це эксперым. батанікі АН Беларусі. Навук. працы па фізіялогіі дзеяння гербіцыдаў, рэгулятарных механізмах патагенезу і фітаімунітэту. Выяўлена здольнасць прыродных фенолаў рэгуляваць рост клетак расцягваннем. Распрацаваны метады аналізу фітагармонаў і фенольных злучэнняў, спосабы павелічэння ўстойлівасці і прадукцыйнасці раслін.

Тв.:

Ароматические оксисоединения — продукты и регуляторы фотосинтеза. Мн., 1983 (разам з А.П.Прохарчыкам);

Проблемы иммунитета сельскохозяйственных растений к болезням. Мн., 1988 (у сааўт.);

Физиология плодообразования люцерны. Мн., 1989 (у сааўт.).

т. 3, с. 488

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

БЯЛЬКЕ́ВІЧ Пётр Іларыёнавіч

(27.1.1907, Мінск — 28.5.1992),

бел. вучоны ў галіне хіміі торфу. Чл.-кар. АН Беларусі (1953), д-р хім. н., праф. (1952). Засл. дз. нав. і тэхн. Беларусі (1980). Скончыў БДУ (1928). З 1936 у Ін-це хіміі АН БССР. З 1952 дырэктар, у 1960—87 заг. лабараторыі Ін-та торфу АН БССР. Навук. працы па хім. перапрацоўцы торфу. Прапанаваў новыя шляхі выкарыстання торфу (вытв-сць з торфу воску, прэс-парашковых пластычных мас, тарфашчолачных рэагентаў, напаўняльнікаў для фенапластаў), тэхналогію вылучэння з торфу стэарынаў і метад сінтэзу на іх аснове гарманальных прэпаратаў.

Тв.:

Торфяной воск и сопутствующие продукты. Мн., 1977 (у сааўт.).

Літ.:

П.И.Белькевич // Весці АН БССР. Сер. хім. навук. 1977. № 1.

М.У.Токараў.

т. 3, с. 403

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

праду́кт, -ту м.

1. в разн. знач. проду́кт;

сыры́ п. — сыро́й проду́кт;

п. згара́ння — проду́кт сгора́ния;

гэ́та фо́рмула — п. до́ўгіх по́шукаў — э́та фо́рмула — проду́кт до́лгих по́исков;

2. только мн. (съестные припасы) проду́кты;

○ суку́пны грама́дскі п. — эк. совоку́пный обще́ственный проду́кт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

псава́ць несов.

1. по́ртить; (механизм и т.п. — ещё) поврежда́ть;

п. праду́кты — по́ртить проду́кты;

п. радыёпрыёмнік — по́ртить (поврежда́ть) радиоприёмник;

2. (приводить в болезненное состояние, ослаблять) по́ртить, расша́тывать, расстра́ивать;

3. (ухудшать, делать скверным) по́ртить;

4. (воспитанием, дурным влиянием) по́ртить;

5. (безобразить) уро́довать;

◊ п. кроў — (каму) по́ртить кровь (кому);

п. не́рвы — по́ртить не́рвы;

п. ма́рку — по́ртить ма́рку;

стары́ вол баразны́ не псуе́ — ста́рый вол борозды́ не по́ртит;

паршы́вая аве́чка ўсю чараду́ псуе́ — посл. парши́вая овца́ всё ста́до по́ртит;

няма́ чаго́ ко́замі се́на п. — не́чего ко́зами се́но трави́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

захава́ць сов.

1. в разн. знач. сохрани́ть, сбере́чь;

гэ́ты дакуме́нт ва́рта з. — э́тот докуме́нт сле́дует сохрани́ть;

наро́д ~ва́ў шмат пада́нняў — наро́д сохрани́л (сберёг) мно́го преда́ний;

з. па́мяць пра загі́нуўшых геро́яў — сохрани́ть па́мять о поги́бших геро́ях;

з. пра́ва на што-не́будзь — сохрани́ть пра́во на что́-л.;

з. та́йну — сохрани́ть (сбере́чь) та́йну;

з. вастрыню́ пачу́ццяў — сохрани́ть остроту́ чувств;

з. ве́ру ў чалаве́ка — сохрани́ть ве́ру в челове́ка;

з. праду́кты — сбере́чь проду́кты;

з. сі́лы (здаро́ўе) — сбере́чь (сохрани́ть) си́лы (здоро́вье);

бу́льбу мо́жна з. у скле́пе — карто́фель мо́жно сохрани́ть в по́гребе;

2. (спрятать так, что трудно найти) запря́тать; упря́тать;

кні́гу так ~ва́ў, што не мо́жа знайсці́ — кни́гу так упря́тал (запря́тал), что не мо́жет найти́;

3. (порядок, закон) соблюсти́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)