ГЕАЛАГІ́ЧНЫЯ ПО́МНІКІ ПРЫРО́ДЫ,

ахоўныя геал. аб’екты, якія маюць навук., навук.-асв. ці гіст.-мемар. значэнне. Да іх адносяцца прыродныя і штучныя унікальныя агаленні горных парод, адметныя гляцыядыслакацыі, валуны, валунна-галечныя кангламераты, пячоры, скалы, выхады мінералаў і інш.

Вылучаюць тыпы геалагічных помнікаў прыроды: стратыграфічныя, палеанталагічныя, тэктанічныя, гідрагеалагічныя, горна-гіст. і інш. Вывучэнне геалагічных помнікаў прыроды дазваляе ўдакладніць стратыграфію, вызначыць літалагічныя асаблівасці парод, знайсці выкапнёвыя рэшткі фауны і флоры, выявіць этапы развіцця жывёльнага і расліннага свету ў геал. мінулым, ацаніць перспектывы азначанай тэр. на некат. карысныя выкапні; многія з іх абвешчаны зонамі рэкрэацыі і масавага турызму.

На Беларусі 102 геалагічныя помнікі прыроды: 18 агаленняў, 2 выхады кангламератаў, 82 валуны ці іх зборы. У ліку геал. агаленняў: Роскае геалагічнае агаленне, Новы Крупец, азёрныя, азёрна-балотныя і тарфяныя адклады александрыйскага міжледавікоўя ў яры Калодзежны Роў, муравінскага міжледавікоўя Збарова, Дарашэвічы, Мурава, Самастрэльнікі, Цімошкавічы, Заслаўе, Лоеўскае геалагічнае агаленне, агаленні часу паазерскага зледзянення Камарышкі і Студзянец, тарфянік Сінюха і інш. З валуноў і кангламератаў найб. вядомыя «Асілак», Вялікі Камень, Камень Багушэвіча, Камень-волат, Камень філарэтаў, Расколаты камень, валунна-галечны кангламерат у Калодзежным Рове на паўд. ускраіне г. Гродна і інш.

Літ.:

Ляўкоў Э.А., Карабанаў А.К. Праблемы вылучэння геалагічных і геамарфалагічных помнікаў прыроды ў Беларусі // Літасфера. 1995. № 3.

А.К.Карабанаў.

т. 5, с. 118

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

помнікі гісторыі і культуры

т. 12, с. 505

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

«Помнікі гісторыі і культуры Беларусі»

т. 12, с. 507

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

по́мнік

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. по́мнік по́мнікі
Р. по́мніка по́мнікаў
Д. по́мніку по́мнікам
В. по́мнік по́мнікі
Т. по́мнікам по́мнікамі
М. по́мніку по́мніках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

параспі́сваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

Распісаць усё, многае.

П. помнікі пісьменнасці на карткі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

старажы́тнасць, -і, ж.

1. гл. старажытны.

2. звычайна мн. Помнікі мінулага.

У горадзе многа старажытнасцей.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рэканструява́ць, -рую́ю, -рую́еш, -рую́е; -рую́й; -руява́ны; зак. і незак., што.

Правесці (праводзіць) рэканструкцыю чаго-н.

Р. абсталяванне цэха.

Р. помнікі архітэктуры.

|| прым. рэканструкцы́йны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

па́мятник в разн. знач. по́мнік, -ка м.;

па́мятник Яку́бу Ко́ласу в Ми́нске по́мнік Яку́бу Ко́ласу ў Мі́нску;

археологи́ческие па́мятники археалагі́чныя по́мнікі;

па́мятники пи́сьменности по́мнікі пісьме́нства.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

по́мнік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Скулыітурнае або архітэктурнае збудаванне ў знак ушанавання памяці каго-, чаго-н.

П.

Максіму Багдановічу.

2. Прадмет культуры мінулага.

Археалагічны п.

Помнікі пісьменнасці (старажытныя рукапісы).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

музе́й, -я, мн. -і, -яў, м.

Установа, якая збірае, вывучае, зберагае і выстаўляе для агляду помнікі матэрыяльнай і духоўнай культуры, а таксама прыродазнаўчыя калекцыі.

Краязнаўчы м.

Літаратурны м.

|| прым. музе́йны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)