геакраты́чны
(ад геакратыя)
які садзейнічае значнаму расшырэнню плошчы сушы;
г-ыя перыяды — перыяды ў геалагічнай гісторыі Зямлі, калі адбывалася значнае расшырэнне плошчы сушы, абумоўленае падняццем зямной кары (проціл. таласакратычны).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
таласакраты́чны
(ад гр. thalassa = мора + krateo = валодаю, захопліваю)
які садзейнічае значнаму расшырэнню плошчы мора;
т-ыя перыяды — перыяды ў геалагічнай гісторыі Зямлі, калі значная частка мацерыкоў была пакрыта морам (проціл. геакратычны).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ліня́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -я́е; незак.
1. Траціць сваю першапачатковую афарбоўку; выцвітаць.
Тканіна ліняе на сонцы.
2. Скідваць ці мяняць у пэўныя перыяды сваё покрыва (пра жывёл, птушак).
Зайцы ліняюць.
|| зак. вы́ліняць, -яе, зліня́ць, -я́е (да 1 знач.) і паліня́ць, -я́е.
|| наз. ліня́нне, -я, н. і лі́нька, -і, ДМ -ньцы, ж. (да 2 знач.).
Веснавая л. пушных звяроў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перыядыза́цыя
(ад перыяд)
падзел працэсаў развіцця на асноўныя перыяды, што якасна адрозніваюцца адзін ад аднаго.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сіфіло́ма
(ад сіфіліс + -ома)
інфекцыйная гранулема розных органаў чалавека, што праяўляецца ў познія перыяды сіфілісу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
мяшо́чнік і мяшэ́чнік, ‑а, м.
Уст. Той, хто скупляе мяшкамі харчовыя прадукты і незаконна перавозіць іх з мэтай спекуляцыі (у перыяды нарміраванага забеспячэння насельніцтва прадуктамі). Вагоны былі набіты бітком мяшочнікамі, людзьмі ў пашарпаных салдацкіх шынялях. Звонак. Саюзы моладзі дапамагалі партыі.. у барацьбе з мяшэчнікамі і спекулянтамі. «Маладосць».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
палеакліматало́гія
(ад палеа- + кліматалогія)
раздзел кліматалогіі, які вывучае кліматычныя ўмовы Зямлі ў мінулыя геалагічныя і гістарычныя перыяды.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
узлёт, ‑у, М ‑лёце, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. узлятаць — узляцець (у 1 знач.).
2. перан.; чаго. Кульмінацыя развіцця; росквіт, уздым. Як і ў гісторыі іншых старажытных гарадоў, у гісторыі Полацка мы бачым і перыяды бурнага ўзлёту, і перыяды заняпаду. Хадкевіч. Жыццё без узлётаў, пралікаў і спадаў, Вёз спрэчак калючых, нібыта асцё, Без спёкі, без хмар і густых снегападаў — Расклад ці інструкцыя, а не жыццё. Грахоўскі.
3. перан.; чаго. Уздым, натхненне. Узлёт сіл. Узлёт творчай думкі. Паэтычны ўзлёт. □ Многім паэтам вядомы ўзлёты і спады, з-пад аднаго і таго ж пяра выходзяць творы наўздзіўнай сілы і, поруч з імі, рэчы больш-менш бедныя і недасканалыя. Лужанін. Сапраўдным узлётам Купалы-лірыка былі чэрвень-ліпень 1911 года. .. У гэты час было напісана больш трыццаці вершаў. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нагада́ць ’напомніць, прыпомніць, успомніць’ (ТСБМ). Хутчэй за ўсё запазычана на раннім этапе фарміравання літаратурнай мовы з укр. нагада́ти ’тс’, што ўжываецца і ў народнай мове, паколькі ўплыў суседніх больш развітых літаратурных моў на беларускую ў пэўныя перыяды яе развіцця быў зусім натуральным. Няма падстаў прыпісваць названаму слову «эмігранцкае» паходжанне, як гэта робіць Жураўскі (Беларуская мова і літаратура ў школе, 1988, 2, 14), супрацьпастаўляючы яго народна-дыялектнаму нагада́ць ’задумаць’ (Сл. ПЗБ). Гл. гадаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паліня́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак.
1. Страціць сваю першапачатковую афарбоўку; выцвісці. Пасціраліся і абцёрліся вуглы ў гармоні, .. палінялі залочаныя мяхі. Лынькоў. Гляджу на леташнія здымкі, Што крышку палінялі без пары. Грахоўскі. // перан. Разм. Страціць выразнасць, яркасць. Палінялі зоркія вочы сялянкі, якая з маленства ўглядаецца ў бязмежжа палявых прастораў. Грахоўскі.
2. Скінуць ці змяніць у пэўныя перыяды сваё верхняе покрыва (пра жывёл, птушак).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)