Людзя́ць 1 ’гасцяваць’ (іўеў., Сцяшк. Сл.). Балтызм (калька), параўн. літ. žmonė́tis ’тс’ < žmónės ’людзі’.
Людзя́ць 2, людзя́цца ’жыць, апранацца па-людску’ (воран., Сл. ПЗБ). Відавочна, таксама ўтворана паводле літ. žmõginti ’ачалавечваць’, žmonė́tis ’кантактаваць з людзьмі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
так-ся́к нареч., разг. так-ся́к;
◊ так-ся́к наўскася́к, абы́ не па-лю́дску — тяп-ля́п
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апі́рышча, ‑а, н.
Тое, што і апора (у 1, 3 знач.). Сам [Лоўгач] нядаўна блукаў у змрочным карагодзе супярэчлівых думак, вагаўся, шукаў апірышча ў жыцці, каб не апусціцца, каб жыць па-людску. Савіцкі. Думкі пра сына былі цяпер адзіным апірышчам [Антона]. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
nieludzko
не па-чалавечы; не па-людску;
nieludzko zmęczony — страшэнна стомлены
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
пры́хваткамі, прысл.
У перапынках паміж іншымі справамі і заняткамі; нерэгулярна, урыўкамі. Паэма пісалася прыхваткамі, аўтара часта адрывалі грамадскія абавязкі, нямала часу забіралі палітычныя злабадзённыя вершы і публіцыстычныя артыкулы. У. Калеснік. — Дык калі ж я табе шалік зраблю? Толькі прыхваткамі і раблю... Васілевіч. Раней не даводзілася, каб па-людску сеў ды пад’еў, а ўсё прыхваткамі, на хаду. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абысці́ся, абыду́ся, абы́дзешся, абы́дзецца; абышо́ўся, -шла́ся, -шло́ся; абыдзі́ся; зак.
1. Задаволіцца тым, што ёсць; здолець пражыць без каго-, чаго-н.
Без іх абыдземся.
2. Так ці інакш паставіцца да каго-, чаго-н.
А. па-людску з чалавекам.
Несправядліва абышліся з супрацоўнікам.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Запатрабаваць пэўных расходаў, якіх-н. затрат.
Паліто нядорага абышлося.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Закончыцца добра, без непрыемнасцей; уладзіцца.
Усё абышлося добра.
|| незак. абыхо́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца і абхо́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца.
|| наз. абыхо́джанне, -я, н. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
накася́к нареч. вкось; (о расположении — ещё) на́кось, ко́со; (о направлении — ещё) наи́скось, наискосо́к;
◊ так-ся́к, накася́к, абы́ не па-лю́дску — посл. тяп-ля́п, лишь бы с рук
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ludzki
ludzk|i
1. чалавечы;
~i rozum — чалавечы розум;
2. чалавечны; гуманны;
3. людскі; прыстойны;
po ~u — па-людску
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
не́людзь, ‑я, м.
1. Нелюдзімы чалавек. [Кашырын] страціў веру ў сябе і людзей, замкнуўся ў сваю шкарлупіну, стаў нелюдзем і пачаў выпіваць. Сяргейчык. // Неадабр. Які робіць не па-людску. [Бабка:] — Сын у мяне, дзеткі, нелюдзь такі. З’ехаў з дому, пакінуў калгас, і не тое, каб мне, старой, памагаць, дык яшчэ мяне ўсю абшастаў. Скрыган.
2. пераважна мн. (не́людзі, ‑яў). Вылюдкі, звяры. [Карнікі] былі сапраўдныя нелюдзі, бо іначай не выганялі б яны на сіберны холад старых і малых. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павучы́цца, ‑вучуся, ‑вучышся, ‑вучыцца; зак.
1. Вучыцца некаторы час. [Сцёпка:] — Каб умець жыць па-людску, дык трэба вучыцца і не толькі ведаць, што такое рабфак, а і павучыцца на рабфаку. Колас.
2. Навучыцца чаму‑н., набыць якія‑н. веды, навыкі. Чыста пабеленая печ і сцены, добра вымытая падлога, прыбраныя з густам пасцелі ўразілі дзяўчат. Было чаму павучыцца ў такой акуратнай гаспадыні. Пальчэўскі. Слава аб камуне пайшла на ўсю акругу. Шмат людзей прыходзіла паглядзець, як жывецца, як ідзе праца, а шмат хто прыходзіў і чаму-небудзь павучыцца. Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)