зру́чны

1. удо́бный; ло́вкий;

~нае крэ́сла — удо́бное кре́сло;

з. прае́зд — удо́бный прое́зд;

~ная рыдлёўка — удо́бная (ло́вкая) лопа́та;

2. удо́бный, благоприя́тный; подходя́щий;

з. вы́падак — удо́бный, (благоприя́тный, подходя́щий) слу́чай

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жалязня́к I (род. жалезняку́) м., мин. железня́к;

магні́тны ж. — магни́тный железня́к;

бу́ры ж. — бу́рый железня́к;

чырво́ны ж. — кра́сный железня́к

жалязня́к II (род. жалезняка́) м., разг. за́ступ; лопа́та ж.

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Arrogantia facit stultum

Ганарыстасць робіць дурным.

Высокомерие делает глупым.

бел. Горды выязджае на хуткім кані, а вяртаецца пешкі. Хто высока нос задзірае, той на лобе гуз набівае. На капейку мёду, а на рубель смуроду. Гаварыла свіння, што даўно каралём была б, але лыч не пускае. Не чванься, гарох, ‒ не лепш бабоў.

рус. Чванство ‒ не ум, а недоумие. Ум во смирении. Для чего нам ум, были б деньги да спесь. Гордым быть ‒ глупым слыть. Гордость ‒ глупости сосед. Спесь ‒ не ум.

фр. La pelle se moque de fourgon (Лопата насмехается над кочергой).

англ. Pride goes before a fall (Гордость предшествует падению).

нем. Dummheit und Stolz wachsen auf einem Holz (Глупость и гордость растут на одном дереве).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

хле́бный

1. (относящийся к печёному хлебу) хле́бны;

хле́бный квас хле́бны квас;

хле́бная лопа́та хле́бная лапа́та;

2. (относящийся к зерну) збо́жжавы;

хле́бный э́кспорт э́кспарт збо́жжа;

3. (обильный хлебом) хле́бны; (урожайный) ураджа́йны;

хле́бный год хле́бны (ураджа́йны) год;

4. перен., разг. хле́бны;

хле́бная до́лжность хле́бная паса́да.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Esse quam niger es, sic dixit caccabus ollae

Глядзі, які ты чорны, ‒ так сказаў кацялок гаршку.

Смотри, какой ты чёрный, так сказал котелок горшку.

бел. Пасмяяўся чыгун з катла, а абодва чорныя. Лазня лазню ганіць, а абедзве ў гразі стаяць.

рус. Горшок над котлом смеётся, а оба черны. Не смейся, хрен, не слаще редьки. Не смейся, горох, над нами: сам будешь под ногами. Не смейся, горох, не лучше бобов: размокнешь, надуешься ‒ лопнешь. Не смейся, квас, не лучше нас.

фр. La pelle se moque du fourgon (Лопата смеётся над кочергой).

англ. The kettle called the pot black (Чайник горшок чёрным назвал).

нем. Ein Esel schilt den anderen Langohr (Один осёл обзывает другого длинноухим). Der Topf lacht über den Kessel (Горшок смеётся над котелком).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Ex uno flore trahitur bene melque venenum

3 адной кветкі здабываюць і мёд і атруту.

Из одного цветка добывают и мёд и яд.

бел. Адны вочы і плачуць і смяюцца. 3 аднаго дрэва і крыж і палата.

рус. Нет розы без шипов, нет пчёлки без жальца. Хорош цветок, да остёр шипок. Из одного дерева икона и лопата. Из одного гнезда сокол и ворона вывелись.

фр. Il n’y a pas de roses sans épines (Нет роз без шипов).

англ. No rose without a thorn (Нет роз без шипов). Every white has its black (На каждое белое есть чёрное). There is no wheat without chaff (Нет пшеницы без жмыха). No sweet without some bitter (Нет сладкого без горького).

нем. Keine Rose ohne Dorn (Нет розы без шипа).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

лопа́тка ж.

1. уменьш. лапа́тка, -кі ж., жалезнячо́к, -чка́ м.; рыдлёўка, -кі ж., рыдлёвачка, -кі ж.; шу́флік, -ка м.; см. лопа́та;

2. (мастерок) ке́льня, -ні ж.;

3. анат. лапа́тка, -кі ж.;

во все лопа́тки на ўсю моц;

положи́ть на о́бе лопа́тки палажы́ць на абе́дзве лапа́ткі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адкапа́ць сов.

1. (извлечь из земли) откопа́ть, отры́ть;

2. (кончить копку) откопа́ть;

я сваё ~па́ў — я своё откопа́л;

3. (износиться в процессе копания) откопа́ть;

гэ́та лапа́та сваё ~па́лаэ́та лопа́та своё откопа́ла;

4. перен., разг. откопа́ть;

яму́ ўдало́ся а. у архі́ве ціка́вы ру́капіс — ему́ удало́сь откопа́ть в архи́ве интере́сную ру́копись

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

увайсці́ сов.

1. в разн. знач. войти́;

у. ў пако́й — войти́ в ко́мнату;

лапа́та лёгка ўвайшла́ ў зямлю́лопа́та легко́ вошла́ в зе́млю;

во́йскі ўвайшлі́ ў го́рад — войска́ вошли́ в го́род;

у. ў саста́ў дэлега́цыі — войти́ в соста́в делега́ции;

у. ў рэпертуа́р — войти́ в репертуа́р;

у. ў дзе́янне — войти́ в де́йствие;

у. ў но́рму — войти́ в но́рму;

у. ў прывы́чку (звы́чай) — войти́ в привы́чку (обы́чай);

у. ў трады́цыю — войти́ в тради́цию;

у. ў канта́кт — войти́ в конта́кт;

у. ў курс спра́вы — войти́ в курс де́ла;

у бо́чку ўвайшло́ яшчэ́ вядро́ вады́ — в бо́чку вошло́ ещё ведро́ воды́;

2. разг. пройти́;

у. за дзень тры́ццаць кіламе́траў — пройти́ за́ день три́дцать киломе́тров;

у. ў гісто́рыю — войти́ в исто́рию;

у. ў мо́ду — войти́ в мо́ду;

у. ў каляі́ну — войти́ в колею́;

у. ў гады́ — стать взро́слым;

у. ў сі́лу — войти́ в си́лу;

у. ў ро́лю — войти́ в роль;

у. ў жыццё — войти́ в жизнь;

увайсці́ ў даве́р — войти́ в дове́рие;

увайсці́ ў ла́ску — приобрести́ благоволе́ние, расположе́ние;

у. ў смак — войти́ во вкус

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

брать несов.

1. в разн. знач. браць; (охватывать — о чувствах ещё) аго́ртваць, ахо́пліваць, апано́ўваць; (о рыбе — ещё) бра́цца; (о грибах — ещё) збіра́ць;

брать рука́ми браць рука́мі;

брать те́му для диссерта́ции браць тэ́му для дысерта́цыі;

брать ма́льчика с собо́й браць хло́пчыка з сабо́й;

брать дете́й на воспита́ние браць дзяце́й на выхава́нне;

брать такси́ браць таксі́;

брать биле́ты в теа́тр браць біле́ты ў тэа́тр;

брать уро́ки браць уро́кі;

брать нало́ги браць пада́ткі;

брать це́ну браць цану́;

брать обеща́ние браць абяца́нне;

брать песо́к браць пясо́к;

брать цита́ту браць цыта́ту;

брать приме́р браць пры́клад;

брать в плен браць у пало́н;

меня́ берёт сомне́ние мяне́ аго́ртвае (ахоплівае, апано́ўвае) сумне́нне;

соба́ки бра́ли кабана́ саба́кі бра́лі вепрука́;

по́езд брал подъём по́езд браў пад’ём;

брать не коли́чеством, а ка́чеством браць не ко́лькасцю, а я́касцю;

рабо́та брала́ мно́го си́лы рабо́та бра́ла мно́га сі́лы;

лопа́та не берёт мёрзлой земли́ рыдлёўка не бярэ́ ме́рзлай зямлі́;

брать впра́во браць упра́ва;

брать отве́тственность браць адка́знасць;

брать на учёт браць на ўлі́к;

сего́дня ры́ба хорошо́ берёт сёння ры́ба до́бра бярэ́цца;

брать грибы́ браць (збіра́ць) грыбы́;

2. (в долг) пазыча́ць (у каго); браць на паве́р;

брать нача́ло пачына́цца;

в рот не брать у рот не браць;

брать чью́-л. сто́рону станаві́цца на чый-не́будзь бок;

брать за бока́ браць за бакі́ (шкі́рку);

брать верх браць верх;

брать в оборо́т (в рабо́ту) браць у рабо́ту;

брать быка́ за рога́ браць быка́ за ро́гі;

брать во́лю браць во́лю;

брать своё браць сваё;

брать себя́ в ру́ки браць сябе́ ў ру́кі;

брать го́лыми рука́ми браць го́лымі рука́мі;

брать измо́ром браць змо́рам;

брать в кле́щи браць у кле́шчы;

брать за гло́тку браць за го́рла;

брать за жа́бры браць за жа́бры;

брать за се́рдце браць за сэ́рца;

брать за живо́е браць за жыво́е;

брать на аборда́ж браць на абарда́ж;

брать на букси́р браць на буксі́р;

брать на́ душу браць на душу́;

брать на му́шку браць на му́шку;

брать на себя́ браць на сябе́;

брать с бо́ю браць з бо́ю;

на́ша (ва́ша) берёт на́ша (ва́ша) бярэ́;

брать прице́л браць прыцэ́л;

брать сло́во обра́тно (наза́д) браць сло́ва наза́д;

брать на цугу́ндер браць на цугу́ндар;

брать за ши́ворот браць за каўне́р (за шкі́рку);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)