Сма́льня ‘настырлівая, гарэзлівая дзяўчынка’ (кіраў., Нар. сл.). Да смала 1 і роднасных; кандэнсацыя фразеалагізма смоллю прыстаць ‘прычапіцца, не адставаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пляця́н (плешкі) ’агароджа з тонкіх кійкоў, пераплётных вертыкальна паміж жэрдкамі’ (кіраў., ЛА, 4). Да плесці (гл.). Суфікс ‑ан узыходзіць, відаць, да прасл. *‑enь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пераца́паць ’пераматыжыць, акучыць матыкай’ (Ян.)· З перасыпаць, якое да персі‑ і саўюць ’акучваць’ (гл.), параўн. луп. сетка, бяроз., кіраў. цапка (ЛА, 2) і да т. п.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Капані́чыць ’матычыць’ (Некр., Янк. 1, Мат. Гом.; бялын., Янк. Мат.; кіраў., стаўбц., Нар. лекс.). Ад назоўніка капані́ца ’матыга’ (ТСБМ, ТС, Сцяшк., Бяльк., Сержп. Грам.; стол., Крыв. — Вяр.; жлоб., Шатал.). Да капаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́галаўе ’пярэдняя частка саней’ (Касп.; в.-дзв., Шатал.), сугало́ўя ’вузгалаўе ў возе’ (кіраў., ЛА, 2), суголо́вок ’брус у калёсах, які служыць асновай для драбін і ляжыць на восі’ (бяроз., Шатал.). Гл. вузгалаўе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
несакруша́льны, ‑ая, ‑ае.
Такі, якога нельга знішчыць, перамагчы. Як магутная сіла сусветнай сацыялістычнай садружнасць як несакрушальная цытадэль міжнароднай пралетарскай салідарнасці, як светач міру і сацыяльнага прагрэсу ўзвышаецца сёння наша вялікая Радзіма. Машэраў. Мы ўдзячны роднай партыі сваёй За сонца, што палае над зямлёй, За неўміручую і велічную славу, Здабытую і ў працы і ў баях. За моц несакрушальную дзяржавы, За пераможны сцяг. Танк. // Непахісны, нязломны. Сілу волі, несакрушальную веру ў перамогу народа, у справядлівасць сваёй справы ўсяляў Кіраў.. асабістым прыкладам і палымяным словам. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Су́балаткі ’сумежныя балоты’ (круп., Сл. ПЗБ), су́балатак ’нізкае месца, лужок каля балота’ (кіраў., Нар. сл.). Укр. чарніг. су́болоток ’забалочаная нізіна, балотца’, рус. наўг., арх. су́болоток ’нізкае мокрае месца, мачажына’. З су- і балота, аформленае суф. ‑к‑ і ‑ак‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Таро́к ’звязка плыта’ (Мат. Гом.), ’адзін рад змацаваных бярвенняў у плыце’ (кіраў., Нар. сл.), ’звязка для сплаву плытоў тарцом уперад’ (Дэмб. 2), ’тарэц (канец бярвенняў у плыце)’ (віц., Нар. сл.), ’кладка праз рэчку з бярвенняў’ (Бяльк.). Укр. дыял. то́рок ’невялічкі плыт’, рус. дыял. то́рок ’тс’. Гл. тар.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лажбе́нь ’свавольнік, упарты хлопец’ (Некр.), ложбе́й, лажбе́нь ’гультай’ (уздз., Жд. 3), лажбе́ль ’непаваротлівы таўстун’ (Шат.). Рус. варонеж. ложбень ’вялікі, моцны, але гультаяваты чалавек’. Сюды ж лексема лазьбень ’аб падлетку — няўклюда, тупіца’ (кіраў., Нар. сл.) з менай ж//з. Метатэза адбылася пад уплывам дзеяслова ляжа́ць. Балтызм. Параўн. літ. labžà ’неахайны’, ’нявыхаваны чалавек’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Маты́рка ’шнурок з драўлянай палачкай на адным канцы і драцяным стрыжнем на другім для нанізвання рыбы’ (міёр., Нар. сл.). Няясна. Магчыма, роднаснае да рус. паўн. мотырь, мотырь ’палка ў рыбалоўнай сеці’, ’кол, пахіла ўбіты ў зямлю над агнём (замест сошак), на якім вешаюць чайнік’ і да кіраў. мотылка ’прыстасаванне для намоткі нітак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)