пе́каць
‘біць каго-небудзь чым-небудзь, што ўтварае глухі гук (пекаць каго-небудзь пранікам); забіваць каго-небудзь (пекаць кабана)’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
пе́каю |
пе́каем |
| 2-я ас. |
пе́каеш |
пе́каеце |
| 3-я ас. |
пе́кае |
пе́каюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
пе́каў |
пе́калі |
| ж. |
пе́кала |
| н. |
пе́кала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
пе́кай |
пе́кайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
пе́каючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вы́карміць, -млю, -міш, -міць; -млены; зак., каго (што).
1. Кормячы, выгадаваць, узгадаваць.
В. грудзямі.
2. Зрабіць сытым; адкарміць.
В. кабана.
|| незак. выко́рмліваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. выко́рмліванне, -я, н.
|| прым. вы́кармачны, -ая, -ае (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кабані́на, ‑ы, ж.
Мяса кабана. — Тут і ваўку да іх цяжка падступіцца, хоць ён да кабаніны і вельмі ласы. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адгадава́ць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; зак., каго-што.
1. Даць магчымасць адрасці, дасягнуць значных памераў. Адгадаваць бараду.
2. Выгадаваць, адкарміць. Адгадаваць кабана.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Каба́сь-кабаська (З нар. сл.). Утворана ад ласк. назвы кабана кабаська, якое, відаць, утворана ад кабась ’ласкальная назва кабана’, параўн. рус. кабась ’парася’ і ’ласкальны зварот да кабана’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́карміць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак., каго-што.
1. Кормячы, выгадаваць, узгадаваць. Выкарміць цяля. Выкарміць грудзьмі.
2. Зрабіць сытым, укарміць; адкарміць. Выкарміць кабана.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адкармі́ць, -кармлю́, -ко́рміш, -ко́рміць; -ко́рмлены; зак., каго-што.
Кормячы, давесці да сытасці, выкарміць; добрай ежай, кормам паправіць.
А. кабана.
|| незак. адко́рмліваць, -аю, -аеш, -ае.
|| звар. адкармі́цца, -кармлю́ся, -ко́рмішся, -ко́рміцца (разм.); незак. адко́рмлівацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. адко́рм, -у, м. Паставіць каня на а.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Распалта́ць ’разабраць (напр., кабана)’, ’анатаміраваць (труп)’, распалта́ч ’той, хто разбірае кабана’, сюды ж ро́спалаць (гл.), ро́спаласць ’разразанне; анатаміраванне’ (Ласт.). У выніку метатэзы ад расплата́ць (гл.). Магчыма, пад уплывам полць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Каба́сь (кабась-кабась) ’падзыўныя словы для вепрука’ (З нар. сл., КСТ, Мат. Гом.), кабусь! кабусь! ’тс’ (Маш.). Укр. кабась ’тс’. Рус. зах.-бран. кабась‑кабась ’тс’, рус. кабась ’ласкавы зварот да кабана’. Усх.-слав. утварэнне ад назвы кабана з фанетычнымі зменамі або рэгулярнымі для такога тыпу слоў, або пад уплывам іншых падзыўных (напр., вась‑вось і пад.). Магчыма і ўтварэнне з кабаська‑кабаська (гл.), якое ад памянш. назвы кабана кабаська (Некр.), кабусік (Жыв. сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ко́рмнік ’кормны кабан’ (ТСБМ, ТС, З нар. сл., Шат., Нар. лекс., Жд. 2). Параўн. серб.-харв. кр̑мак ’кабан’, кр̑мача ’свіння’. Калі ўлічыць, што прыметнік кормны (гл.) таксама адносіцца да кабана, можна гаварыць яшчэ аб праславянскім семантычным пераходзе kъrmiti ’даваць ежу дзеля тлушчу’ > ’карміць кабана’. Параўн. корм (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)