се́рнік, ‑а, м.
Абл. Запалка. [Антось] выняў з кішэні запалкі і дрыжачымі ад хвалявання пальцамі запаліў сернік. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., што.
1. Апускаць у што-н. вадкае або сыпкае.
М. бульбу ў скваранае сала.
2. Вырабляць што-н. апусканнем у які-н. раствор (спец.).
М. запалкі.
|| аднакр. макну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. мача́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сало́мка, -і, ДМ -мцы, ж.
1. гл. салома.
2. зб. Сцёблы абабітага льну, канапель.
3. Кандытарскі, мучны выраб у выглядзе тонкіх доўгіх палачак або трубачак.
4. зб. Тонкія і кароткія драўляныя палачкі, з якіх робяць запалкі (спец.).
|| прым. сало́мкавы, -ая, -ае (да 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падмо́кнуць, ‑не; зак.
Крыху намокнуць. Валёнкі падмоклі. □ Калі падмокнуць запалкі, мы папаскачам .. сёння, відаць, будзе для нас вераб’іная ночка. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чы́рканне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. чыркаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. За сцяной пачулася чырканне запалкі, адсунулі крэсла. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мурок ’выступ у коміне, на які кладуць запалкі’ (свісл., Шатал.; бераст., Сцяшк. Сл.). Да мур 1, му́рак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сярні́чка ’запалка’ (ТСБМ, Касп., Жд. 1), сяра́нка ’тс’ (Касп., Бяльк.), сернічо́к ’тс’ (Нас.), сярнікі́, сярні́чкі ’запалкі’. Гл. сернік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запа́лкавы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да запалкі. Запалкавая галоўка. // Прызначаны для захавання запалак. Запалкавая каробка. // Прызначаны для вырабу і продажу запалак. Запалкавая прамысловасць. Запалкавы аўтамат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Перачэ́ркнуць ’пераскочыць’ (Сцяшк. Сл.). Мабыць. больш імаверна можна дапусціць генетычную сувязь з гукапераймальным імітатывам чэрні — пра хуткі рух, параўн. гродз. чэрхагіь ’чыркаць, запальваць запалкі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зы́мша ’выступ у коміне, на які кладуць запалкі’ (петрык., Шатал.). Верагодна, утворана на базе зымсік ’карніз у печы’ з суфіксам ‑ш‑а; параўн. зы́бша ’дрыгва’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)