ходу́ля хаду́ля, -лі ж.; ды́ба, род. ды́бы ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спа́цыр, ‑у, м.

Абл. Шпацыр. [Галаўня:] — Хадзем у кантору. — Чаго? — нахмурыўся Дыба. — У мяне ж работа. — Здаецца, і я не на спацыр выйшаў. Гроднеў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Задупкаваць ’стаць на заднія ногі (пра каня)’ (Сл. паўн.-зах.). Ад дупка, дубкі, дуба, дыба ’дыбам, тарчма’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Fólterbank

f -, -bänke ды́ба, драўля́ная кабы́ла (прылада для катаванняў)

auf der ~ líegen* — перан. цярпе́ць паку́ты

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

rack​1 [ræk] n.

1. ве́шалка (з кручкамі)

2. палі́ца, стэла́ж;

a luggage rack палі́ца для рэ́чаў (у аўтобусе, цягніку);

The dishes are on the plate rack. Посуд на сушылцы.

3. the rack hist. ды́ба

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Трамплі́н ’спартыўнае прыстасаванне для адштурхоўвання пры скачках’ (ТСБМ). З рус. трампли́н ’тс’, якое праз нова-в.-ням. Trampoline ці франц. tremplin было запазычана з італ. trampolino ’тс’ < trampolo ’дыба, хадуля’ (Фасмер, 4, 93; Голуб-Ліер, 486), што ўзыходзіць да германскіх моў, параўн. нова-в.-ням. trampeln ’тупаць’, англ. trample ’цяжка ступаць’, гукапераймальнага паходжання (ЕСУМ, 5, 618).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ходу́ли мн.

1. хаду́лі, -ляў, ед. хаду́ля, -лі ж.; ды́бы, род. ды́баў, ед. ды́ба, род. ды́бы ж.;

2. перен. хаду́лі, -ляў, ед. хаду́ля, -лі ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

kluba

ж.

1. блок; крук, клямар, дужка, скаба;

2. ціскі;

3. дыба;

trzymać w ~ach уст. трымаць у абцугах

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

rack

[ræk]

1.

n.

1) ра́ма, ве́шалка f.

a towel rack — ве́шалка на ручнікі́

2)

а) ды́ба f. (прыла́да для катава́ньняў)

б) фізы́чныя або́ мара́льныя паку́ты

3) жо́лаб для ко́рму жывёлы

2.

v.t.

1) мардава́ць, змо́рваць

2) катава́ць на ды́бе

•

- on the rack

- rack one’s brains

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Скрыпі́цы: pan… kajdanoszy hotuje, a skrypicy na ruczycy (Зянк.). Кольберг (Kolb., 385) тлумачыць ‘пастронкі’, што недакладна, параўн. тлумачэнне Шымкевічам укр. скрипни́ци ‘драўляныя клешчы, якія надзявалі на ногі злачынцам’ (Шымк. Сл., 127), параўн. таксама скрипи́ца, скрепи́ца ‘драўляныя кайданы або калодка’. З іншай суфіксацыяй укр. дыял. скри́пці ‘блокі ў кроснах’, польск. skrzypic, skrzypce ‘кайданы, калодка’, чэш. skřipec ‘блок у кроснах’, ‘дыба, прыстасаванне для катавання’, славац. škripec ‘тс’, в.-луж. skřipk ‘блок у кроснах’, серб.-харв. шкрипац ‘блок’, славен. škrípec ‘блок’, ‘клешчы’, балг. скрипе́ц ‘частка кроснаў; блок’, макед. скрипец ‘блок’. Прасл. *skripьcь. Трубачоў (Ремесл. терм., 135) адносіць да *skripěti ‘скрыпець’. Варбат (Этимология–1981, 17–18) у сувязі з апошняй версіяй падкрэслівае, што ўсе вышэйпамянёныя рэчы маюць паз, шчыліну, адкуль ‘прыстасаванне з пазам, жолабам для змацавання, сціскання, сцягвання’ і г. д., што дэманструе сувязь з зыходным дзеясловам. Гл. таксама БЕР, 6, 798 з літ-рай; ЕСУМ, 5, 288 (слова не звязана з гукапераймальнай асновай *skrip‑, а непасрэдна выводзіцца ад і.-е. *sker‑ ‘рэзаць, калоць’ з семантычным развіццём ‘раскол’ — ‘кляшчотка, клешчы’, ‘дыба’, ‘блок’). Борысь (Etymologie, 666–669) выводзіць назвы рознага тыпу дэталяў, сярод іх каш. skřëpk ‘бэлька, у якой паварочваюцца вароты; калодка, ступа з гняздом для восі варот’, з прасл. *skripъ, *skripa, фармальна тоеснага прасл. *skripъ, *skripa ‘скрып, трэск, скрыгат’, якое ў познепраславянскую эпоху набыло спецыфічнае (тэхнічнае) значэнне. Паводле Басая і Сяткоўскага (Słownik, 668), польск. skrzypiec ‘прылада для катаванняў’ можа быць багемізмам, але не выключаецца і захаванне ўласнага архаізма.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)