бадэлеі́т
(ад англ. Y. Baddeley = прозвішча англ. мінералога + -літ)
мінерал, двухвокіс цырконію, які з’яўляецца крыніцай для атрымання цырконію.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
БАДЭЛЕ́ІТ,
мінерал падкласа простых аксідаў, двухвокіс цырконію (ZrO2). Мае ў сабе 96,5—99% ZrO2. Крышталізуецца ў манакліннай сінганіі. Крышталі каротка- або доўгапрызматычныя, таблітчастыя. Колер жоўты, зялёны, карычневы, чорны. Бляск тлусты, шкляны. Цв. 6,5. Крохкі. Шчыльн. 5,4—6 г/см³. Трапляецца ў карбанатных і ультраасноўных шчолачных пародах, алмазаносных і інш. россыпах. Сыравіна для керамічнай прам-сці, вытв-сці абразіваў, ферасплаваў і атрымання метал. Цырконію.
т. 2, с. 214
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
сілікаге́ль
(ад лац. silex, -icis = крэмень + гель)
порыстая белая маса, двухвокіс крэмнію, сарбент; выкарыстоўваецца для ачысткі газаў, масел, нафтапрадуктаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
піралюзі́т
(ад піра- + гр. lusis = ачыстка)
мінерал, двухвокіс марганцу чорнага колеру, які ўтварае рыхлыя або шчыльныя скрытакрышталічныя масы; руда марганцу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
аната́з
(фр. anatase, ад гр. anatasis = выцягненне)
мінерал класа вокісаў і гідравокісаў, двухвокіс тытану чорна-сіняга, бурага або жоўтага колеру з алмазным бляскам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
БІЯРЭДУЦЭ́НТЫ
(ад бія... + рэ... + лац. duco вяду),
біядэструктары, арганізмы, што кормяцца мёртвым арган. рэчывам і раскладаюць яго на больш простыя неарган. злучэнні (напр., двухвокіс вугляроду, вада, аміяк і інш.), якія потым выкарыстоўваюцца прадуцэнтамі; заключнае звяно ў трафічным ланцугу. Да біярэдуцэнтаў належаць пераважна мікраарганізмы (бактэрыі, сапрафітныя грыбы), сапрафагі, некрафагі і інш. і некат. жывёлы (напр., дажджавыя чэрві), у працэсе жыццядзейнасці якіх адбываецца мінералізацыя арган. рэчываў, — кансументы. Біярэдуцэнты ажыццяўляюць замкнутасць біялагічнага кругавароту рэчываў, удзельнічаюць у працэсах самаачышчэння навакольнага асяроддзя, выкарыстоўваюцца пры біялагічнай ачыстцы сцёкавых водаў.
т. 3, с. 177
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
сіліко́з
(ад лац. silex, -icis = крэмень)
прафесійнае захворванне лёгкіх (гл. пнеўмаканіёзы), якое развіваецца ў выніку працяглага ўдыхання пылу кварцу, граніту, пясчаніку, што ўтрымліваюць свабодны двухвокіс крэмнію.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кварц
(ням. Quarz)
1) найбольш распаўсюджаны мінерал, які сустракаецца ў выглядзе крышталёў і суцэльнай зярністай масы; двухвокіс крэмнію;
2) апрамяненне кварцавай лямпай з лячэбнай мэтай (назначыць к.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)