лінія, якая вызначае межы дзяржаўнай тэрыторыі. Устанаўліваецца на падставе пагаднення паміж сумежнымі дзяржавамі пры дапамозе дэлімітацыі граніц з наступнай дэмаркацыяй граніц. Граніцы дзяржаўныя марскія аддзяляюць тэрытарыяльныя воды дзяржавы ад адкрытага мора ці ад тэр. вод інш. дзяржаў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
грані́цаж.разм. Grénze f -, -n;
дзяржа́ўная грані́ц Stáatsgrenze f;
парушэ́нне грані́цы Grénzverletzung f -, -en;
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
дэмарка́цыя, -і, ж. (спец.).
1. Устанаўленне і абазначэнне на мясцовасці спецыяльнымі знакамі граніц паміж сумежнымі дзяржавамі.
2. Адмежаванне амярцвелых участкаў тканкі ад здаровых.
|| прым.дэмаркацы́йны, -ая, -ае.
○
Дэмаркацыйная лінія —
1) лінія, паласа, што раздзяляе войскі праціўнікаў у перыяд перамір’я;
2) лінія, якая падзяляе на зоны акупацыі тэрыторыю пераможанай дзяржавы;
3) у медыцыне: паласа новай (грануляцыйнай) тканкі, якой адмяжоўваецца здаровая, жыццяздольная тканка ад амярцвелай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
радыёбу́й
(ад радыё- + буй)
марскі буй з радыёперадатчыкам, які аўтаматычна перадае радыёсігналы для вызначэння граніц суднаходства.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
аднадво́рац, ‑рца, м.
Гіст. Дзяржаўны селянін асобай групы, якая ўтварылася ў Расіі з патомкаў «служылых людзей», паселеных царскім урадам у 16–18 ст. каля паўднёвай і ўсходняй граніц для іх аховы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апе́раны, ‑ая, ‑ае.
Які пакрыўся пер’ем; увабраўся ў пер’е. Калі ж здараўся часам выпадак такой незвычайнай важнасці, што на траву.. звальваўся з гнязда толькі што апераны верабейчык, — шчасце не мела граніц!Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каза́к¹, -а́, мн. казакі́, -о́ў і каза́кі, -аў, м.
1. У 15—17 стст. ва Украіне і ў Расіі: член ваенна-земляробчай абшчыны пасяленцаў на ўскраінах дзяржавы, якія ўдзельнічалі ў абароне дзяржаўных граніц.
Данскія казакі.
2. Селянін, патомак гэтых пасяленцаў (на Доне, на Кубані і ў некаторых іншых мясцовасцях), а таксама радавы вайсковай часці з гэтых сялян.
Дывізіі кубанскіх і данскіх казакаў.
◊
Вольны казак — пра свабоднага чалавека, які ні ад каго не залежыць.
|| памянш.-ласк.казачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. (да 2 знач.).
|| прым.каза́цкі, -ая, -ае іказа́чы, -ая, -ае.
Казацкі конь.
Казачая дружына.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ма́рка ’значок аплаты паштовых і інш. збораў’, ’кляймо прадпрыемства на тавары’, ’гатунак, тып тавару, вырабу’ (ТСБМ, Яруш.). З рус. мовы, у якой з новав.-ням.Marke ’адзнака, знак’ < с.-в.-ням.marc ’тс’, спачатку ў сярэдневякоўі ’пагранічны знак, абазначэнне граніц’ < merken ’адзначаць’ (Фасмер, 2, 574). Ст.-бел.марковати ’тс’, аднак са ст.-польск.markować, якое таксама з с.-н.-ням.merken ’заўважаць, звяртаць увагу’ (Чартко, Пыт. мовазнаўства і метад., 122). Сюды ж маркаваць ’намячаць радкі для пасеву’ (зэльв., Сцяшк. Сл.).
Перадаць з рук у рукі, аддаць асабіста каму‑н. Уручыць пісьмо. Уручыць тэлеграму. Уручыць дыплом. □ [Пісар:] — Прабачайце, Андрэй Пятровіч, што патурбаваў вас: я павінен уручыць вам пакет, бо мне прадпісана аддаць яго пад распіску.Колас./ Пра медалі, ордэны. Перад вечарам генерал уручыў узнагароды.Мележ.//перан. Даверыць. Нам Радзіма ўручыла скаткі, Аўтаматы і спакой граніц.Бураўкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ЛАНДШТУ́РМ
(ад ням. Land зямля, краіна + Sturm атака),
катэгорыя ваеннаабавязаных запасу 3-й чаргі ў дапаможных вайск. фарміраваннях, якія ствараліся з іх у Прусіі, Германіі, Аўстра-Венгрыі і інш. дзяржавах у 19—1-й пал. 20 ст. Выкарыстоўваліся пераважна для аховы дзярж.граніц, камунікацый, складоў і інш. У фаш. Германіі ў 1944 Л. быў заменены фольксштурмам.